چرخش شغلی (Job Rotation)؛ بررسی مزایا، معایب و روش‌های اجرای آن
- چرخش شغلی چیست؟
- مزایای چرخش شغلی
- معایب چرخش شغلی
- بهترین شیوه‌های چرخش شغلی
- ۵ مثال از برنامه‌ی چرخش شغلی
چرخش شغلی (Job rotation) از روش های طراحی شغل است که برای افزایش یادگیری و انگیزه‌ی کارکنان استفاده می‌شود. در این مطلب توضیح می‌دهیم که چرخش شغلی چیست و چه مزایا و معایبی دارد و همچنین ۵ نمونه از شرکت‌هایی را که در استفاده از این روش موفق عمل کرده‌اند، نام می‌بریم.
چرخش شغلی چیست؟
چرخش شغلی به معنی جابهجایی کارکنان در میان مشاغل مختلف سازمان است که عمدتا افقی است، یعنی در میان مشاغل موجود در یک سطح اتفاق میافتد و ترفیع مقام محسوب نمیشود؛ همچنین، اغلب موقتی است و افراد پس از مدتی به شغل اصلی خود بازمیگردند.
چرخش شغلی مزایای بسیاری دارد که بعدا با جزئیات بیش‌تر به آن‌ها خواهیم پرداخت. به عنوان مثال، شروع یک شغل جدید هیجان‌انگیز و چالش‌برانگیز است، خستگی را کاهش و انگیزه را افزایش می‌دهد، به ارزیابی تناسب فرد و شغلش کمک می‌کند و راهی عالی برای کسب دانش و مهارت‌های جدید محسوب می‌شود.
چرخش شغلی روش شناخته‌شده‌‌ای در زمینه‌ی توسعهی سازمانی است. این بخش اساسی طراحی شغل (Job Design)، ساده‌سازی شغل (Job Simplification)، غنی‌سازی شغل (Job Enrichment) و توسعهی شغلی (Job Enlargement) است. بیایید دقیق‌تر به مزایای این روش نگاه کنیم.
مزایای چرخش شغلی
چرخش شغلی مزایای بسیاری برای کارفرما و کارمند دارد. بین این دو هم‌پوشانی وجود دارد، اما اجازه دهید ابتدا روی مزایای این روش برای کارفرما تمرکز کنیم:
مزایای چرخش شغلی برای کارفرما
انتقال دانش و مهارت
این کار راهی عالی برای انتقال دانش و مهارت‌های خاص است که به انباشت سرمایه‌ی انسانی منجر می‌شود. به عنوان مثال، یک کارمند تمام فرایند تولید را آموخته، زیرا در نقش‌های متفاوتی مشغول به کار بوده و توانسته‌است به چشم انداز کاملی دست پیدا کند. به طور مشابه، مدیران باید بخش‌های مختلف را تجربه کنند تا بتوانند به‌خوبی برای موقعیت مدیریت ارشد آماده شوند و از این تجربیات استفاده کنند. بسیاری از متخصصان منابع انسانی مهارت‌های کسب‌و‌کار را ندارند. یک راه عالی برای شکل‌گیری این مهارت‌ها، چرخش شغلی در خارج از بخش منابع انسانی است.
انعطافپذیری
این روش به کارمندان امکان می‌دهد که کارهای مختلفی را انجام دهند و باعث تقویت انعطاف پذیری در محل کار می‌شود. اگر افراد بتوانند به مهارت‌ها و وظایف شغلی مختلف مسلط شوند، نیروی انسانی سازمان قوی‌تر و انعطاف‌پذیرتر خواهد بود و آن‌ها می‌توانند جای خالی هریک از سِمَت‌های شغلی موجود را پر کنند.
جایگزینی کارمندان
هنگامی‌که کارمندی به طور ناگهانی سازمان را ترک می‌کند، فرد دیگری باید جایگزین او شود. در این موقعیت، چرخش شغلی می‌تواند به شما کمک کند. استقرار شخصی که تا حدودی با وظایف این شغل آشنایی دارد و به طور کامل با شرکت آشناست، نقشی حیاتی در حل این چالش دارد.
استعدادیابی و کاریابی
در برخی دورههای کارآموزی از این کار استفاده می‌شود. فرد به طور معمول ۴ نقش مختلف را در بازه‌ی زمانی دوساله انجام می‌دهد. این کار او را قادر می‌سازد تا استعدادهای پنهان خود را کشف کند و شغلی را که دوست دارد و در آن خوب عمل می‌کند، شناسایی کند.
در عین حال، به سازمان این امکان را می‌دهد که کشف کند این فرد در کجای سازمان بیش‌ترین و بهترین عملکرد را خواهد داشت. به این کار تطبیق کار و کارمند نیز گفته می‌شود. این راهی عالی برای بررسی مهارت‌ها و استعدادهای افراد جدید سازمان است. اگر شخصی به شغل دیگری در سازمان علاقه دارد، می‌توان از این روش استفاده کرد و به او اجازه داد که این شغل را امتحان کند. اگر آن‌طور که باید نتیجه نداشت، وی می‌تواند به همان شغل قبلی خود برگردد. این امر مانع از خروج کارمند بااستعداد می‌شود.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
کاهش احتمال خروج از سازمان
هنگامی که شخصی به مدت ۴ یا ۵ سال در یک شغل می‌ماند، خطر ترک شغل افزایش می‌یابد. چرخش شغلی به فرد این فرصت را می‌دهد که چشم‌انداز خود را تغییر دهد و او را به چالش می‌کشد. این امر به افزایش رضایت شغلی و کاهش از دست دادن کارکنان منجر می‌شود.
مزایای چرخش شغلی برای کارکنان
انگیزه
یکی از معایب ماندن در یک شغل برای مدت‌زمان طولانی، از دست دادن انگیزه است. این کار تغییر چشم‌انداز کارمندان را تضمین می‌کند. مسئولیت‌های جدیدی که به کارمند سپرده می‌شوند، او را برای یادگیری و سازگاری بیش‌تر به چالش می‌کشند. این راهی عالی برای کاهش خستگی، ایجاد انگیزه در کارکنان و افزایش توانایی آن‌هاست.
یادگیری
یادگیری نه‌تنها برای کارفرما سودمند است، بلکه به نفع کارمند نیز هست؛ به‌خصوص افرادی که به‌تازگی به دنیای کار وارد شده‌اند، به یادگیری و توسعهی فردی به‌شدت نیاز دارند. این کار چنین فرصتی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.
معایب چرخش شغلی
نمی‌توانیم این مطلب را بدون گفتن معایب چرخش شغلی به پایان برسانیم.
معایب آن عبارت‌اند از:
ناکارآمدی
هنگامی که یک کارمند در نقش جدیدی شروع به کار می‌کند، باید کارها و مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرد تا به اندازه‌ی کافی بر کار مسلط شود. به همین دلیل، امکان بروز وقفه‌های مکرر در کار و ناکارآمدی‌هایی وجود دارد.
بروز سوءتفاهم
یکی دیگر از معایب این است که شاید فردی که این شغل را ترک کرده‌است، اطلاعات و ارتباطات قوی‌تری داشته‌ه‌باشد. شاید این موضوع باعث شود فرد همچنان با نقش قبلی خود درگیر باشد. یکی از راه‌های مقابله با این مسئله داشتن برنامه‌ی مشاوره‌ی همتایان است.
کمبود فرصتها
چرخش شغلی اغلب افقی است، به این معنا که افراد ترفیع مقام نمی‌گیرند، بلکه نقش متفاوتی در همان سطح خواهند داشت. گاهی این امر مانند یک دور زدن به نظر می‌رسد و افراد را از مسیر شغلی موردنظرشان دور می‌کند. میزان جاه‌طلبی آن‌ها را بررسی کنید و برایشان توضیح دهید که این کار، فرصتی برای یادگیری مهارت‌های بیش‌تر در اختیارشان قرار می‌دهد و نقش مهمی در پیشرفت کاری آن‌ها ایفا می‌کند.
نارضایتی کارمند
این کار برای افرادی که شغلشان را دوست دارند، باعث کاهش انگیزه می‌شود. این احتمال وجود دارد که کارمند دچار نارضایتی شود، شغل جدیدش را دوست نداشته، انگیزه نداشته و حتی به فکر ترک سازمان بیفتد.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
بهترین شیوه‌های چرخش شغلی
همان طور که اکنون متوجه شدید، ممکن است چرخش شغلی به روشی کاملا اشتباه انجام شود. از بهترین شیوه‌های چرخش شغلی برای تأثیرگذاری مثبت و کاهش اثرات منفی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
وسیله‌ای برای رسیدن به هدف
از چرخش شغلی برای اهداف مختلفی استفاده می‌شود. باید در نظر داشته‌باشید که هدف چرخش شغلی باید از ابتدا مشخص باشد. چرخش بی‌رویه‌ی کارمندان در مشاغل مختلف ناکارآمدی، عدم شفافیت و وقفه در کار را رقم می‌زند. چرخش شغلی فقط زمانی توجیه‌پذیر است که هدف یا سود مشخصی برای آن وجود داشته‌باشد.
کسب رضایت کارمندان
یکی دیگر از معایب احتمالی چرخش شغلی بروز نارضایتی در کارمندان است؛ بنابراین، باید انگیزه‌ی لازم را در آن‌ها به وجود آورید. می‌توانید مزایای این روش را برای کارمندان توضیح دهید و آن‌ها را متقاعد کنید. هرگز نباید آن‌ها را به کاری وادار کنید. هر موقعیتی را به یک فرصت تبدیل کنید.
آموزش
مطمئن شوید که افراد به‌درستی آموزش دیده‌اند. ورود به یک شغل، بدون داشتن دانش و مهارت‌های لازم، انگیزه را کاهش و زمان لازم برای رسیدن به بهره وری را افزایش می‌دهد. همان طور که پیش از این هم گفتیم، برنامه‌ی مشاوره‌ی همتایان به جلوگیری از این مشکل کمک می‌کند.
نظارت و ارائه‌ی بازخورد
هنگامی که کارمندی در نقش دیگری مشغول به کار شد، باید از نزدیک او را زیر نظر بگیرید و بازخورد موثر به او دهید. با گذشت زمان، افراد مستقل‌تر می‌شوند و به نظارت کم‌تری نیاز دارند. علاوه بر این، باید معیارهای مشخصی را برای موفقیت در هر شغل تعیین کنید و با کارمندان به اشتراک بگذارید. با انجام این کار، به کارمند کمک می‌کنید که به‌درستی بداند از او چه انتظاری دارید.
چرخش شغلی برنامه‌ریزی‌شده
چرخش شغلی مسیریابی نیز نامیده می‌شود. توالی خاصی از مشاغل برای رسیدن به یک هدف شغلی برنامه ریزی می‌شوند.
۵ مثال از برنامه‌ی چرخش شغلی
۱. اسلامبر یارد
اولین مثال از شرکتی به نام «اسلامبر یارد» است که بزرگ‌ترین منبع آنلاین برای بررسی تشک محسوب می‌شود. دلیل اصلی راه‌اندازی برنامه‌ی چرخشی در این شرکت، تلاش برای کاهش گردش مالی شرکت بود. متیو راس (Matthew Ross)، یکی از سهام‌داران و مدیرعامل شرکت، می‌گوید: «با اجرای چرخش شغلی و جابهجایی کارمندان در نقش‌های مختلف، می‌توانیم اثرات منفی مرتبط با ترک کارمندان شرکت را کاهش دهیم. اگر کارمندی برود، ما کارمندان دیگری داریم که به‌راحتی می‌توانند در آن نقش مشغول به کار شوند و مسئولیت‌ها را بر عهده بگیرند.»
۲. هاینکن (Heineken)
دومین مثال درباره‌ی شرکت آبجوسازی هاینکن است. این شرکت دورههای کارآموزی متعددی را برگزار می‌کند، از جمله دوره‌ی تکنولوژیست. کارآموزان چندین پروژه را دریافت می‌کنند که هر پروژه ۶ ماه به طول می‌انجامد. به این ترتیب، آن‌ها در بخش‌های مختلف مانند بسته‌بندی، توسعهی محصول و تضمین کیفیت، در حال چرخش هستند.
پروژه‌هایی که کارآموزان می‌توانند روی آن‌ها کار کنند، عبارت‌اند از:
- بررسی ایمنی محصول و ارزیابی کیفیت؛
- توسعهی آبجو یا طراحی بسته‌بندی جدید؛
- رسیدگی به مشکلات تولید؛
- ارائه‌ی راه‌حل‌های خلاقانه برای مشکلات جدید.
پس از تکمیل برنامه، کارآموزان می‌توانند در بخش‌های مختلف شرکت مشغول به کار شوند. این دوره مثال خوبی است از این‌که چگونه چرخش شغلی افراد را قادر می‌سازد تا مهارت‌ها و توانایی‌های متفاوتی را کسب کنند. چرخش شغلی باعث می‌شود که کارمندان منعطف‌تری داشته‌باشید که قادرند کارهای متعددی را انجام دهند.
۳. چرخش شغلی در کارخانه‌ها
دلایل مهمی برای چرخش شغلی در کارخانه‌ها وجود دارند، از جمله صدمات فیزیکی و مشکلات مزمن اسکلتی عضلانی کارمندان. این می‌تواند به این موضوع کمک کند، اما راه‌حل معجزه‌آسایی نیست و در حالت ایدئال، باید بخشی از برنامه‌ی طراحی مجدد شغل باشد.
۴. تأثیر چرخش شغلی بر پرستاران
مطالعه‌ای درباره‌ی پرستاران ایالات‌متحده انجام شد و به این نتیجه دست یافت که چرخش شغلی پرستاران را تشویق می‌کند تا دیدگاه سازمان را درک کنند و با آن ارتباط برقرار کنند، رضایت شغلی بیشتری داشته باشند، با میل خودشان به کار ادامه دهند و به سازمان متعهد باشند.
به گفته‌ی پرستاران، این کار آن‌ها را تشویق کرده‌است که عملکرد بهتری داشته‌باشند و دانش و مهارت‌های بیشتری را کسب کنند. آن‌ها بر این باورند که چرخش شغلی به کارکنان کمک می‌کند که توانایی‌های متعددی را به دست آورند، بینش خود را گسترش دهند و باانگیزه باشند.
۵. ادلمن (Edelman)
برنامه‌های مختلفی برای چرخش شغلی وجود دارند. شرکت ادلمن مشاور روابط‌عمومی و بازاریابی است. در این شرکت، برنامه‌ی چرخش شغلی برای کارمندان برتر اجرا می‌شود. کارمندانی که انتخاب می‌شوند، به کشور دیگری فرستاده می‌شوند تا ۱۸ ماه در آن‌جا کار کنند، زندگی کنند و آموزش ببینند.
ایده‌ی پشت این برنامه این است که کارمندان بتوانند با دیدگاه‌های مختلف در سراسر جهان آشنا شوند و تجربه‌ی بیشتری کسب کنند.
جمع‌بندی
همان طور که اکنون می‌دانید، چرخش شغلی مزایای بسیاری برای سازمان و کارمند دارد، اما اگر بدون برنامه‌ریزی انجام شود، کارایی را کاهش می‌دهد، خطاهایی را ایجاد می‌کند و سبب ابهام می‌شود. بنابراین باید دلیل استفاده از چرخش شغلی را مشخص کنید.
با ساختن یک رزومه حرفه‌ای، برای استخدام در بهترین فرصت‌های شغلی اقدام کنید.
منبع: aihr.com
شما این جلسه از دوره منابع انسانی را مطالعه کرده‌اید.
برای ثبت این جلسه و مطالعه کامل دوره، وارد شوید.
دیدگاه