ارتباط غیر کلامی چیست و چگونه باید آن را ارتقا دهید؟
بخش قابل توجهی از ارتباطات ما به صورت ارتباط غیر کلامی است. متخصصان دریافتهاند که ما هر روز به هزاران نشانه و ارتباط غیر کلامی از جمله حالت، حالت چهره، نگاه چشم، حرکات بدن و صدا پاسخ میدهیم. از دستدادن گرفته تا مدل موهای ما، جزئیات غیرکلامی هستند که نشان میدهند ما چه کسی هستیم و بر نحوه ارتباط ما با دیگران تأثیر میگذارد.
انواع ارتباطات غیرکلامی شامل حالات صورت، حرکات فرا زبانی مانند بلندبودن تن صدا، زبان بدن، تعیین حریم شخصی، نگاه چشمی، لمس، ظاهر و پوشش است. در این مطلب، به انواع ارتباط غیر کلامی و تأثیر آن بر ارتباط ما با دیگران میپردازیم.
انوع ارتباط غیر کلامی
تحقیقات علمی در مورد ارتباط غیر کلامی با انتشار کتاب «بیان احساسات در انسان و حیوانات» چارلز داروین در سال ۱۸۶۱ آغاز شد. از آن زمان، تحقیقات زیادی در مورد انواع، تأثیرات و بیان ارتباطات و رفتارهای غیرکلامی انجام شده است. در حالی که این ارتباطها اغلب بهقدری ظریف هستند که ما آگاهانه از آنها مطلع نمیشویم، تحقیقات چندین نوع ارتباط غیر کلامی مختلف را شناسایی کرده است.
۱. حالات چهره
حالات صورت مسئول بخش عظیمی از ارتباط غیر کلامی هستند. در نظر بگیرید که چه مقدار اطلاعات را میتوان با لبخند یا اخم منتقل کرد. نگاه صورت یک شخص اغلب اولین چیزی است که میبینیم، حتی قبل از اینکه حرفهای او را بشنویم.
در حالی که ارتباط غیر کلامی میتواند بهطور چشمگیری بین فرهنگها متفاوت باشد، حالات صورت برای خوشبختی، غم، عصبانیت و ترس در سراسر جهان مشابه است.
۲. اشارات
حرکات دست انتقالدهندههای مهم در ارتباط غیر کلامی هستند. آنها کلمات گفتهشده را نشانهگذاری کرده و معنا میبخشند. حرکاتی که کمتر هوشیارانه هستند، مانند خاراندن بینی، نوازش مو، صافکردن لباس، قراردادن دست روی لگن و تکانخوردن، میتوانند پیامهایی ناخواسته انتقال دهند.
حرکات و سیگنالهای تعمدی دست، یک روش مهم برای برقراری ارتباط غیر کلامی است. حرکات معمول شامل تکاندادن، اشاره و استفاده از انگشتان برای نشاندادن مقادیر عددی است. سایر حرکات خودساخته و مربوط به فرهنگهای مختلف است.
در محیطهای دادگاه وکلا از سیگنالهای غیرکلامی مختلفی برای تحت تأثیر قراردادن نظرات اعضای هیئتمنصفه استفاده میکنند. وكیل ممكن است نگاهی به ساعت خود بیندازد تا نشان دهد كه استدلال وكیل مخالف خسته كننده است یا حتی ممكن است به شهادت ارائه شده توسط شاهد در جهت تضعیف اعتبار وی چشم بدوزد این موارد تنها نمونههایی از سیگنالها در ارتباط غیر کلامی هستند.
این سیگنالهای غیرکلامی بهقدری قدرتمند و تأثیرگذار شناختهشدهاند که حتی برخی از قضات محدودیتهایی را برای مجازبودن نوع رفتارهای غیرکلامی در دادگاه تعیین میکنند.
۳. فرازبانی
فرا زبانی (Paralinguistics) یک نوع ارتباط غیر کلامی است که به ارتباط صوتی جدا از زبان واقعی گفته میشود. تأثیر قدرتمندی را که تن صدا میتواند بر معنای جمله بگذارد، در نظر بگیرید. شنوندگان وقتی با لحنی قوی روبهرو میشوند، تأیید و اشتیاق را تفسیر میکنند. همان کلماتی که با لحنی مردد گفته میشود عدم رضایت و عدم علاقه را بیان میکند.
تمام روشهای مختلف را در نظر بگیرید که تغییر ساده صدای شما ممکن است معنای یک جمله را تغییر دهد. ممکن است یکی از دوستان از شما بپرسد که حالتان چطور است و شما با استاندارد «من خوب هستم» پاسخ دهید؛ اما نحوه گفتن این کلمات مقدار عظیمی از احساس واقعی شما را نشان میدهد.
صدای سرد نشان میدهد که شما در واقع خوب نیستید، اما نمیخواهید در مورد آن بحث کنید. یک صدای شاد و روشن نشان میدهد که شما در واقع بسیار خوب هستید. لحنی غمگین و فرومایه نشان میدهد که شما مخالف یک موضوع هستید و شاید دوست شما باید بیشتر تحقیق کند همه اینا مثالهایی از ارتباط غیر کلامی هستند.
۴. زبان بدن و وضعیت بدن
وضعیت قرارگیری و حرکت بدن اطلاعات زیادی را به همراه دارد. تحقیقات در مورد زبان بدن از دهه ۱۹۷۰ رشد زیادی داشته است، اما رسانههای مشهور بیشتر به تفسیر بیش از حد حالتهای دفاعی بهویژه پس از انتشار کتاب زبان بدن جولیوس فست پرداختهاند.
در حالی که این ارتباط غیر کلامی میتواند بیانگر احساسات و نگرشها باشد، تحقیقات نشان میدهد که زبان بدن بسیار ظریفتر و کمتر از آنچه قبلا تصور میشد، تاثیرگذار و با معنی قطعی است.
اینکه فرد چطور مینشیند، میایستد، بازوها، دستها و پاها را حرکت میدهد و حرکات ظریف دیگر میتواند مفاهیم زیادی را در ارتباط غیر کلامی بیان کند. وضعیت قرارگیری بدن یا نحوه ایستادگی، از جمله وضعیت پایداری، حالت، استحکام و قامت میتواند احساسات و اعتمادبهنفس شما را نشان دهد.
شما میتوانید از طریق وضعیت و موقعیت خود پیامی را منتقل کنید که آیا بهراحتی تکیه دادهاید، یا بهسختی روی لبه صندلی خود نشستهاید یا با چشمان بسته به پشتی صندلی تکیه دادهاید.
۵. حفظ حریم خصوصی
مردم اغلب به نیاز خود به «فضای شخصی» اشاره میکنند که نوع مهمی از ارتباط غیر کلامی نیز بهحساب میآید. میزان فاصله موردنیاز ما و میزان فضایی که متعلق به خودمان حس میکنیم تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی از جمله هنجارها، انتظارات فرهنگی، عوامل موقعیتی، ویژگیهای شخصیتی و سطح آشنایی است.
مقدار فضای شخصی موردنیاز هنگام مکالمه غیررسمی با شخص دیگر معمولا بین ۴۵ سانتیمتر تا حدود یک متر متغیر است. از طرف دیگر، فاصله شخصی موردنیاز هنگام صحبت با جمعیت زیاد در حدود ۳ تا ۳/۵ متر است.
۶. نگاه خیره
چشمها در ارتباط غیر کلامی نقش مهمی دارند. مواردی مانند نگاهکردن، خیرهشدن و چشمکزدن از جمله رفتارهای غیرکلامی مهم هستند. وقتی افراد با دیگران یا چیزهایی که دوست دارند روبهرو میشوند، میزان پلکزدن افزایش مییابد و مردمکهای چشم گشاد میشوند. نگاه به شخص دیگر میتواند نشاندهنده طیف وسیعی از احساسات از جمله خصومت، علاقه و جذابیت باشد.
افراد اغلب، قابلاعتماد بودن را به افرادی که با حفظ ارتباط چشمی خوب، صحبت میکنند نسبت میدهند و بالعکس. از تماس چشمی همچنین برای انتقال علاقه و احساسات و ایجاد ارتباط با گیرنده پیام استفاده میشود؛ همچنین برای جعل علاقه، گمراهکردن و انتقال اشتیاق جعلی استفاده میشود.
برخی از دروغگویان باتجربه، از تماس چشمی مستقیم برای فروش غیرواقعی به مخاطبان خود استفاده میکنند. بهعلاوه، شما باید مراقب تفاوتهای فرهنگی در استفاده از تماس چشمی در هنگام مکالمه باشید.
مردم همچنین در ارتباط غیر کلامی از نگاه چشمی بهعنوان وسیلهای برای تعیین صداقت فرد استفاده میکنند. تماس چشمی عادی و ثابت اغلب نشانه این است که فرد حقیقت را میگوید و قابلاعتماد است. از طرف دیگر، تغییر نگاه و عدم توانایی در برقراری ارتباط چشمی، بهعنوان نشانهای از دروغگفتن یا فریبدادن کسی دیده میشود.
۷. لمسکردن
لمس یک روش قدرتمند ارتباط غیر کلامی است؛ مثلا نوازش کمر، در آغوشگرفتن یا شخصی که با همدردی نزدیک شده است و با یا بدون هیچ کلمهای دست شما را در دست میگیرد. افراد در سطوح راحتی با لمس، متفاوت هستند. همچنین، آدابورسوم فرهنگی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
ارتباط غیر کلامی از طریق لمس یکی دیگر از رفتارهای غیرکلامی مهم است. در مورد اهمیت لمس در دوران نوزادی و اوایل کودکی تحقیقات قابلتوجهی انجام شده است.
مطالعه کلاسیک میمون هری هارلو نشان داد که چگونه لمس و تماس مانع رشد میشود. میمونهای نوزادی که توسط مادران بدون ارتباط پرورشیافتهاند، نقص دائمی در رفتار و تعامل اجتماعی را تجربه کردهاند. از لمس میتوان برای برقراری ارتباط محبت، آشنایی، همدردی و احساسات دیگر استفاده کرد.
برخوردهای روزمره مشخص میکنند که لمس نیز اغلب بهعنوان راهی برای برقراری ارتباط و قدرت استفاده میشود.
جولیا وود (نویسندهی کتاب ارتباط بینفردی)
محققان دریافتهاند که افراد ردهبالا نسبت به افراد ردهپایینتر، با فرکانس و شدت بیشتری به فضای شخصی دیگران حمله میکنند. اختلافات جنسیتی نیز در چگونگی استفاده افراد از لمس برای برقراری ارتباط معنایی نقش دارد.
زنان تمایل دارند از لمس برای انتقال مراقبت، نگرانی و پرورش استفاده کنند. از طرف دیگر، مردان به احتمال زیاد از لمس برای ابراز قدرت یا کنترل دیگران استفاده میکنند.
۸. ظاهر
انتخاب رنگ، لباس، مدل مو و سایر عوامل مؤثر در شکل ظاهری نیز بهعنوان ابزاری برای ارتباط غیر کلامی در نظر گرفته شده است. ظاهر همچنین میتواند واکنشها، قضاوتها و تفسیرهای فیزیولوژیکی را تغییر دهد.
فقط به تمام قضاوتهای ظریفی که در مورد شخصی بر اساس ظاهر او انجام میدهید فکر کنید. این اولین برداشتها مهم هستند، به همین دلیل کارشناسان پیشنهاد میکنند جویندگان کار برای مصاحبه با کارفرمایان بالقوه، لباس مناسب بپوشند.
محققان دریافتهاند که ظاهر میتواند در نحوه درک و حتی درآمد افراد نقش داشته باشد. یک مطالعه در سال ۱۹۹۶ نشان داد وکلایی که از جذابیت بالاتری نسبت به همسالان خود برخوردار بودند، نزدیک به ۱۵ درصد بیشتر از افرادی که از جذابیت کمتری برخوردار بودند، درآمد کسب کردهاند.
فرهنگ، تأثیر مهمی در نحوه قضاوت ظاهر دارد. در حالی که لاغری در فرهنگهای غربی بسیار ارزشمند است، برخی از فرهنگهای آفریقایی بدن کامل را با سلامتی، ثروت و موقعیت اجتماعیِ بهتر مرتبط میکنند.
۹. اشیا
اشیا و تصاویر نیز ابزاری هستند که میتوانند برای برقراری ارتباط غیر کلامی مورد استفاده قرار گیرند. برای مثال، در یک انجمن آنلاین، میتوانید یک عکس آواتار انتخاب کنید تا هویت خود را بهصورت آنلاین نشان دهید و اطلاعاتی راجع به اینکه چه کسی هستید و چیزهایی که دوست دارید را به بقیه نشان بدهید.
مردم اغلب وقت زیادی را صرف تولید یک تصویر خاص میکنند و خود را با اشیایی که برای انتقال اطلاعات چیزهای مهم برای آنها طراحی شدهاند احاطه میکنند.
برای مثال میتوان از لباس فرم برای انتقال اطلاعات بسیار زیادی در مورد شخص استفاده کرد. یک سرباز لباس فرم ارتشی، یک افسر پلیس لباس فرم پلیسها و یک دکتر روپوش سفید آزمایشگاهی میپوشد. در یک نگاه ساده، این لباسها به مردم میگویند که شخص برای امرار معاش چه میکند.
ارتباط غیر کلامی نقش مهمی در روش ما برای انتقال معنی و اطلاعات به دیگران و همچنین نحوه تفسیر اقدامات اطرافیانمان دارد.
نکته مهمی که باید هنگام مشاهده چنین ارتباط غیر کلامی به خاطر بسپارید، در نظر گرفتن اقدامات گروهی است. آنچه شخص در واقع به همراه بیان، ظاهر و لحن صدا میگوید، میتواند چیزهای زیادی در مورد آنچه آن شخص واقعا میخواهد بگوید به شما بگوید.
۱۰. روشهای دیگر ارتباط غیر کلامی
لباس، کیف، عینک و حتی خودکار و مداد میتوانند پیامهای غیرکلامی ارسال کنند. نوع لباس و ظاهر شما پیامهای غیرکلامی قدرتمندی ارسال میکند. برخی از پیامها عمدی است؛ به این صورت که کارمند، پیراهن تیم ورزشی مورد علاقهاش را میپوشد یا کارمندی که هر روز بهطور سنتی، کتوشلوار میپوشد.
افراد ممکن است پیامهای دیگری از دسته ارتباط غیر کلامی را ناخواسته و بدون اینکه متوجه تأثیر پیام خود بر گیرنده شوند، ارسال کنند. کسی که لباس سنتی میپوشد، ممکن است غیرقابل دسترس به نظر برسد؛ اما قصد او، این نبوده است؛ شاید فرد با کتوشلوار راحتتر باشد یا بخواهد در محیط کار آماده، قابلاعتماد و قابلاطمینان به نظر برسد.
کسی که بلوز کوتاه پوشیده، ممکن است دوست داشته باشد که همکاران او را جذاب ببینند که این هم در محیط کار، مشکلات جدیدی به همراه دارد. با این حال، در بهترین حالت، خوب است بدانید که کارمندان پیامهای متفاوتی میفرستند.
۱. نحوه چیدمان دفتر
نحوه چیدمان محیط کار برای کارمندانی که وارد آن میشوند، پیامی ارسال میکند. جایی که میز خود را قرار میدهید، فاصله بین صندلی شما و بازدیدکنندگان و دکوری که شما را از همکاران جدا میکند، همه با قدرت صحبت میکنند.
۲. ارتباط غیر کلامی و کلامی ناهمگون
وقتی بین آنچه شما بهصورت شفاهی بیان میکنید و سیگنالهای غیر کلامی که ارسال میکنید، عدم تطابق وجود داشته باشد، ارتباط غیر کلامی، مخاطبان را بیشتر درگیر میکند.
بهعنوان مثال، وقتی یکی از کارمندان به شما میگوید که همه چیز خوب است، اما لحن، حالت چهره، وضعیت بدن و لبخند نزدن او چیز دیگری نشان میدهد، شما کلمات را باور نمیکنید.
در نتیجه، اگر قرار است ارتباطات غیر کلامیتان بهعنوان ابزاری برای بهبود ارتباطات کلی شما مفید واقع شود، باید در مورد تطبیق ارتباطات غیر کلامی خود با کلماتتان آگاهی داشته باشید.
۱۰ نکته برای بهبود ارتباط غیر کلامی
۱. به سیگنالهای غیرکلامی توجه کنید
افراد میتوانند روشهای مختلفی برای برقراری ارتباط غیر کلامی استفاده کنند، بنابراین به مواردی مانند تماس چشمی، حالات و وضعیت بدن، حرکات بدن و تن صدا توجه کنید. همه این سیگنالها میتوانند اطلاعات مهمی را بیان کنند که در قالب کلمات بیان نمیشوند.
با توجهِ بیشتر به سخنان ناگفته دیگران، توانایی برقراری ارتباط غیر کلامی را در خود بهبود بخشید.
۲. به رفتارهای ناسازگار دقت کنید
اگر سخنان کسی با رفتارهای غیرکلامی او مطابقت ندارد، باید به او توجه دقیق داشته باشید. بهعنوان مثال، کسی به شما میگوید که خوشحال است درحالیکه به زمین خیره شده و اخم کرده است.
وقتی کلمات با ارتباط غیر کلامی مطابقت ندارند، افراد تمایل دارند که گفتهها را نادیده بگیرند و در عوض روی ناگفتههای حالات، افکار و احساساتشان تمرکز کنند؛ بنابراین وقتی کسی چیزی میگوید اما زبان بدن او چیز دیگری را نشان میدهد، توجه بیشتر به آن نشانههای غیرکلامی ظریف میتواند مفید باشد.
۳. از تماس چشمی خوب استفاده کنید
تماس چشمی خوب یکی دیگر از مهارتهای ضروری ارتباط غیر کلامی است. وقتی افراد به چشمان دیگران نگاه نکنند، بهنظر میرسد که از چیزی فرار میکنند یا میخواهند چیزی را پنهان کنند. از طرف دیگر، تماس چشمی بیش از حد ممکن است بهنظر خصمانه یا اضطرابآور باشد.
با اینکه تماس چشمی بخش مهمی از ارتباط غیر کلامی است، اما لازم است بهیاد داشته باشید که تماس چشمی خوب به معنای خیرهشدن کامل در چشمان کسی نیست. چگونه میتوان گفت که تماس چشمی به چه میزان مناسب است؟
برخی از کارشناسان ارتباطات، زمان تماس چشمی را بین چهار تا پنج ثانیه، توصیه میکنند. تماس چشمی مؤثر باید هم برای شما و هم برای شخصی که با او صحبت میکنید احساس طبیعی و راحتی داشته باشد.
۴. بر روی تن صدا تمرکز کنید
تن صدای شما میتواند اطلاعات زیادی از اشتیاق تا بیعلاقگی یا عصبانیت را منتقل کند. صدا میتواند یک روش مؤثر برای تقویت پیام شما در ارتباط غیر کلامی باشد.
بفهمید که چگونه صدای شما در نحوه پاسخ دیگران به شما تأثیرگذار است. سعی کنید با استفاده از لحن خود بر ایدههایی که میخواهید بیان کنید، تأکید کنید.
بهعنوان مثال، اگر میخواهید به چیزی علاقه واقعی نشان دهید، اشتیاق خود را با استفاده از یک صدای سرزنده ابراز کنید. چنین سیگنالهایی نهتنها احساسات شما را درباره یک موضوع منتقل میکنند، بلکه میتوانند در ایجاد علاقه در افرادی که به صحبت شما گوش میکنند نیز کمک کنند.
۵. سؤال بپرسید
اگر در مورد سیگنالهای غیرکلامی شخص دیگری سردرگم شدید، از سؤال پرسیدن نترسید. یک راه خوب در ارتباط غیر کلامی این است که تفسیر خود را از آنچه گفته شده است تکرار کنید و توضیح دهید. چند نمونه از این موارد:
- «بنابراین شما میگویید که...»
- «منظور شما این است که ما باید...»
- «آنطور که من متوجه شدم، شما فکر میکنید...»
گاهی اوقات، پرسیدن چنین سؤالاتی بهسادگی میتواند وضعیت را بهمراتب واضحتر کند. بهعنوان مثال، ممکن است شخصی سیگنالهای غیرکلامی خاصی ارائه دهد زیرا چیز دیگری در ذهن دارد. با تحقیق بیشتر در مورد پیام و منظور آنها، ممکن است ایده بهتری از آنچه واقعا میگویند، بهدست آورید.
۶. از سیگنالها استفاده کنید تا معنا ببخشید
بهیاد داشته باشید که ارتباط غیر کلامی و کلامی برای انتقال پیام با یکدیگر همکاری میکنند. با استفاده از زبان بدن که گفتههای شما را تقویت و پشتیبانی میکند، میتوانید ارتباط گفتاری خود را بهبود ببخشید. این امر میتواند بهویژه در هنگام سخنرانیها مفید واقع شود.
بهعنوان مثال، اگر هدف شما این است که در هنگام سخنرانی، با اعتماد به نفس و آماده بهنظر برسید، باید روی ارسال سیگنالهای غیرکلامی متمرکز شوید تا دیگران، شما را یک فرد از خود مطمئن و توانا ببینند. اینگونه میتوانید فردی بااعتمادبهنفس بهنظر برسید:
- محکم در جای خود بایستید.
- شانهها را عقب نگه دارید.
- وزن خود را روی هر دو پا متعادل نگه دارید.
۷. به سیگنالها بهعنوان یک ساختار کامل نگاه کنید
بخش مهم دیگر در مهارتهای ارتباط غیر کلامی خوب شامل داشتن دید جامعتر نسبت به راهی است که فرد با آن ارتباط برقرار میکند. یک حرکت، میتواند به معنای هر چیزی باشد یا حتی هیچ مفهومی نداشته باشد.
نکته کلیدی در خواندن دقیق رفتارهای غیرکلامی جستجوی گروههایی از سیگنالهاست که یک نکته مشترک را نشان میدهند. اگر بیش از حد فقط روی یک سیگنال تأکید کنید، ممکن است به نتیجه نادرستی درباره آنچه شخص سعی در گفتن آن دارد برسید.
۸. موقعیتها را در نظر بگیرید
وقتی در حال برقراری ارتباط با دیگران هستید، همیشه وضعیت و زمینه ارتباط را در نظر بگیرید. برخی موقعیتها به رفتارهای رسمیتری نیاز دارند که ممکن است در شرایط دیگر، بسیار متفاوت تفسیر شود.
در نظر بگیرید که آیا رفتارهای غیرکلامی متناسب با زمینه هست یا خیر. اگر میخواهید ارتباطات غیرکلامی خود را بهبود ببخشید، بر راههایی متمرکز شوید که سیگنالهای شما را با سطح رسمیت لازم در آن شرایط، منطبق کند.
بهعنوان مثال، زبان بدن و ارتباط غیر کلامی که در محل کار خود استفاده میکنید احتمالا با نوعی سیگنال که در یک شب معمولی با دوستانتان میفرستید بسیار متفاوت است. سعی کنید سیگنالهای غیرکلامی خود را با شرایط مطابقت دهید تا اطمینان حاصل کنید که پیامی را که واقعا میخواهید ارسال کنید، منتقل میکنید.
۹. آگاه باشید که سیگنالها ممکن است اشتباه خوانده شوند
به عقیده برخی، محکم دستدادن نشاندهنده یک شخصیت قوی است. درحالیکه ضعیف دستدادن را نشانه کمبود قدرت میدانند. این مثال، نکته مهمی را در مورد احتمال بدخوانی سیگنالهای غیرکلامی درارتباط غیر کلامی است. همیشه بهیاد داشته باشید که دنبال گروهی از رفتارها باشید. رفتار کلی فرد بسیار گویاتر از یک حرکت است که جداگانه بررسی شود.
۱۰. تمرین کنید
بهنظر میرسد که برخی از افراد در استفاده مؤثر از ارتباط غیر کلامی و تفسیر صحیح سیگنالهای دیگران تبحر خاصی دارند. از این افراد، اغلب بهعنوان کسانی که توانایی «ذهنخوانی» دارند، یاد میشود.
در حقیقت، ارتباط غیرکلامی مهارتی است که میتوانید آن را ارتقا دهید. با توجه دقیق به رفتارهای غیرکلامی و تمرین انواع مختلف ارتباط غیرکلامی با دیگران، میتوانید این مهارت را در خود ایجاد کنید.
با دقت در رفتارهای غیرکلامی و تمرین مهارتهای خود، میتوانید تواناییهای ارتباطی خود را بهطرز چشمگیری بهبود بخشید.
سخن آخر
داشتن مهارتهای ارتباط غیر کلامی ضروری است؛ و میتواند انتقال نظر شما و دریافتن آنچه دیگران قصد دارند به شما بگویند را آسان کند. بهنظر میرسد برخی از افراد، کاملا طبیعی از این مهارتها برخوردار هستند، اما هرکسی میتواند با تمرین، مهارتهای غیرکلامی خود را ارتقا دهد.
شما این جلسه از دوره مهارتهای نرم را مطالعه کردهاید.
برای ثبت این جلسه و مطالعه کامل دوره، وارد شوید.
دیدگاه