تقویت حافظه؛ ۱۷ مورد از راه های تقویت حافظه
- مراحل شکلگیری حافظه
- دلایل کاهش و ضعیف شدن حافظه
- راه های تقویت حافظه
- نکاتی برای به خاطر سپردن مطالب
از دست دادن حافظه بیماری شایعی است که ممکن است با افزایش سن اجتنابناپذیر باشد؛ با این حال، نکات و ترفندهای بسیاری وجود دارند که میتوانید برای بهبود ماندگاری و جلوگیری از دست دادن حافظه آنها را اجرا کنید. در این مطلب، درمییابیم که حافظه چگونه شکل میگیرد و همچنین برخی از راه های تقویت حافظه را به شما معرفی میکنیم.
برای تقویت مغز و حافظه ابتدا باید متوجه شویم که حافظه دقیقا چیست. اگرچه مفاهیم علمی پیشرفتهای پشت حافظه وجود دارند، اما ما توضیح سادهای را دربارهی روند کار ارائه خواهیم داد.
مراحل شکلگیری حافظه
۱. ایجاد حافظه
هنگامی که اتفاقی رخ میدهد، مغز ما سیگنالهایی حاوی الگو را ارسال میکند که به سلولهای عصبی متصل میشوند. به این اتصالات سیناپس (Synapses) گفته میشود.
۲. تثبیت حافظه
«تثبیت» فرایند سپردن یک واقعه به حافظه طولانیمدت است. بیشترین تثبیت در چرخهی خواب اتفاق میافتد. در حالی که خواب هستیم، مغز ما برای تقویت حافظه و سیناپسهایی که در طول روز اتفاق افتادهاست، الگوهای فعالیت مغز را دوباره ایجاد میکند.
۳. یادآوری حافظه
هنگامی که درمورد حافظه صحبت میکنیم، معمولا به یادآوری حافظه یا عدم توانایی در انجام آن اشاره میکنیم. هر بار که حافظهای را به یاد میآوریم، مغز ما الگوی سیناپسها را دوباره بازیابی و حافظه را قویتر میکند.
دلایل کاهش و ضعیف شدن حافظه
آرایش ژنتیکی ممکن است بر کاهش حافظه تأثیر بگذارد، اما انتخابهای شما نیز میتوانند به همان اندازه مسئول باشند.
مغز بسیار سازگار است. توانایی آن برای تغییر به عنوان نوروپلاستیسیتهی مغز یا انعطافپذیری عصبی شناخته میشود و این ویژگی در همهی افراد، صرفنظر از سنشان، وجود دارد. با توجه به تحریک عصبی مناسب، نوروپلاستیسیته به مغز اجازه میدهد که مسیرهای عصبی جدیدی را ایجاد کند و اتصالات موجود را تغییر دهد.
از دست دادن حافظه بخش جداییناپذیری از روند پیری است. با شروع این روند، بسیاری از افراد متوجه میشوند که در به یاد آوردن نامها، شمارهها و اطلاعاتی که سالهاست از آنها استفاده میکنند، با مشکل روبهرو هستند. این فرایند طبیعی را فراموشی خوشخیم مینامند؛ در این نوع فراموشی اطلاعات هنوز وجود دارند، اما توانایی یادآوریِ آسان مختل میشود.
علت دیگر مشکل حافظه، که با سن ارتباطی ندارد، از دست دادن تمرکز است. توانایی به یاد آوردن تابعی از تمرکز است؛ بنابراین، افرادی که پیوسته چند کار را به طور همزمان با هم انجام میدهند، راحتتر مسائل را فراموش میکنند. افسردگی و اضطراب نیز به اختلال در حافظه منجر میشود. خوشبختانه راه های تقویت حافظه خوبی وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید.
راه های تقویت حافظه
مغز نیز درست مثل هر قسمت دیگری از بدن شما، برای اطمینان از سلامت کامل فقط به کمی توجه آگاهانه نیاز دارد.
در اینجا برای تغییر در سبک زندگی راههای سادهای را بیان کردهایم که میتوانند به تقویت مغز و حافظه شما کمک کنند:
۱. برای تقویت مغز و حافظه چیز جدیدی یاد بگیرید
یکی از راه های تقویت حافظه ایجاد مسیرهای جدید مغزی که توانایی شما را در پردازش و یادآوری اطلاعات بهبود میبخشد. بهترین راه برای این کار یادگیری چیزهای جدید است. در اینجا روشهایی را برای یادگیری اطلاعات جدید و حفظ آنها شرح دادهایم:
- فضایی آرام را پیدا کنید و تمام توجه خود را به موضوع جدید معطوف کنید. برای پردازش کامل اطلاعات جدید، تمرکز قوی لازم است؛
- آنچه را یاد میگیرید به لامسه، بویایی یا چشایی ربط دهید. یادتان باشد هرچه حواس بیشتری را در روند یادگیری دخالت دهید، احتمال یادآوری اطلاعات بیشتر است. مهم نیست که شما چه نوع آموزشی میبینید، سعی کنید اطلاعات را بنویسید، آنها را با صدای بلند بخوانید یا حتی به آنها ریتم یا آهنگ بدهید؛
- بین اطلاعات جدید و مواردی که از قبل میدانستید ارتباط برقرار کنید؛
- سعی کنید به جای اینکه به همهی جزئیات فکر کنید، موضوع را به زبان خودتان خلاصه کنید؛
- آنچه را یاد گرفتهاید، همان روز مرور و سپس در فواصل منظم تکرار کنید. تندخوانی و مطالعههای شبِامتحانی، یا بهاصطلاح دقیقهنَوَدی، میتوانند برای حافظهی کوتاهمدت کمی مؤثر باشند، اما در بلندمدت بیتأثیرند؛
- کُدگذاری، ساخت ارتباط بین کلمات و الگوهایی که به منظور کمک به روند یادگیری به کار میروند، ابزار فوقالعاده مفیدی برای حفظ اطلاعات جدید هستند؛
- مطمئن شوید که شما را به چالش میکشد. اگر کاری باشد که شما از قبل آن را بلد بودهاید، برای تقویت حافظه مفید نخواهد بود. چیزی را انتخاب کنید که به توجه کامل شما نیاز دارد. لازم نیست که نواختن یک ساز کاملا جدید را یاد بگیرید، اما یادگیری یک قطعهی موسیقی جدید و چالشبرانگیز کار بزرگی است؛
- مهارتهای خود را افزایش دهید. فعالیتهایی که به شما امکان پیشرفت شغلی را میدهند، ایدئال هستند. سعی کنید چیزی را انتخاب کنید که همچنان شما را به چالش بکشد، تا جایی که در آن کار مهارت بیشتری پیدا کنید؛
- مطمئن شوید که رضایتبخش و پرمنفعت است. رضایت به روند یادگیری کمک میکند؛ بنابراین، فعالیتی را انتخاب کنید که به همان اندازه که چالشبرانگیز است، لذتبخش نیز باشد.
۲. فعالیت بدنی خود را افزایش دهید
حتی اگر مغزتان را ورزش میدهید، باز هم بدنتان به چالش نیاز دارد. شدت گرفتن پمپاژ خون با ورزش هنگام صبح یا بعدازظهر روشی مؤثر برای پاک کردن ذهن و از بین بردن خستگی روحی است. کمی پیادهروی عصرگاهی یا انجام برخی ورزشهای پرشی، مثل حرکت پروانه میتواند به شما کمک کند تا بر خستگی ذهنی یا حتی خوابآلودگی غلبه کنید.
افزایش جریان خون در مغز دارای چندین مزیت شناختی است، از جمله هوشیاری، تمرکز بهتر، روحیهی مثبتتر و جز راه های افزایش هوش و حافظه نیز میباشد؛ این مزایا همگی مزایای اصلی ورزش منظم هستند. لازم نیست این ورزش برای تقویت مغز و حافظه شدید باشد؛ ۳ ساعت پیادهرویِ فشرده در هفته کافی است.
۳. جهت تقویت حافظه خوب بخوابید
از دیگر راه های افزایش حافظه باید به خواب مناسب اشاره کنیم. حافظه، خلاقیت و مهارتهای تفکر انتقادی میتوانند تحتتأثیر میزان خواب شما قرار بگیرند. استراحت شبانه راز تقویت حافظه است که در ادامه نکاتی را در این مورد بیان میکنیم:
- برنامه خواب منظم داشتهباشید و حتی آخر هفتهها به آن پایبند بمانید. سعی کنید هر روز، در ساعتی مشخص بیدار شوید.
- یک ساعت قبل از خواب، استفاده از موبایل، لپتاپ، تلوزیون یا هر صفحهی نمایش دیجیتالیای را محدود کنید. فعالیتهایی مانند مطالعه برای خواب راحت و ذهن شما بسیار مناسب هستند.
- مراقب میزان مصرف کافئین باشید. حواستان باشد که هر روز چقدر و در چه زمانهایی کافئین مصرف میکنید.
کمبود خواب بر تواناییهای مختلف شناختی از جمله حافظه، تأثیر منفی میگذارد. ثابت شدهاست که کمبود خواب باعث یادآوریِ اشتباه و ناقص یا فراموشی اطلاعات میشود. خواب کافی و باکیفیت در تشکیل حافظهی روندی (یادگیری مهارتهای جدید) و یادآوری اطلاعات ذخیرهشده کمک میکند.
هنگام خواب، مغز شما با تنظیم مجدد خاطرات، ارتباطات قویتری بین آنها ایجاد میکند و در این زمان، اطلاعات جدید را به دادههای موجود پیوند میدهد و باعث ایجاد خلاقیت میشود و به همین دلیل از موثرترین راه های تقویت حافظه است.
۴. اجتماعی و معاشرتی باشید
یکی از مهمترین و موثرترین راه های تقویت و افزایش حافظه، داشتن روابط اجتماعی است. روابط نقشی اساسی در سلامت عاطفی و ذهنی دارند. تعاملات انسانی نوع مهمی از تمرینات مغزی هستند. سرگرمی جدیدی را امتحان کنید، داوطلب شوید، به باشگاه بروید، با دوستان قدیمی ارتباط برقرار کنید یا یک حیوان خانگی اجتماعی، مثلا یک سگ، را به عنوان همراه در نظر بگیرید.
مطالعات نشان دادهاند که حفظ روابط نزدیک به بهبود حافظه و همچنین جلوگیری از فراموشی از طریق بیماریهای زوال عقل و آلزایمر کمک میکند.
۵. از استرس دوری کنید
سطح بالای استرس میتواند باعث فراموشی شود. در اینجا نکاتی را برای کنترل سطح استرس برای تقویت مغز و حافظه در محل کار آوردهایم:
- مرزها و انتظارات را تعیین کنید؛
- در طول روز استراحت کنید؛
- دربارهی احساسات و افکار خود صحبت کنید؛
- تعادل کار و زندگی را جدی بگیرید؛
- سعی کنید روی یک کار تمرکز کنید و چند کار را همزمان پیش نبرید.
۶. مدیتیشن کنید
از دیگر راه های تقویت هوش و حافظه میتوانیم مدیتیشن را نام ببریم، مدیتیشن میتواند تأثیر مثبتی در مسائل شناختی داشتهباشد، از جمله افزایش تمرکز، خلاقیت، توجه، حافظه، یادگیری و مهارتهای استدلال. مدیتیشن ارتباط بین سلولهای مغز را تقویت میکند و میتواند احساس شادی را در افرادی که تمرین مدیتیشن میکنند، تقویت کند.
مطالعات نشان میدهند که مدیتیشن توانایی مغز را در تمرکز روی جزئیات دقیقتر بهبود میبخشد. اگر با بیش از ۲ دقیقه در حالت آرام نشستن مشکل دارید، مراقبه را با پیادهروی انجام دهید.
۷. تمام جزئیات را یادآوری کنید
در اینجا به هفتمین راه از راه های تقویت و افزایش حافظه میپردازیم، قدرتمندترین سیستمِ یادآور، مفهومِ کاخهای حافظه است. این تکنیک بر اساس مرتبط کردن جزءبهجزء اطلاعات به نقاط خانه یا مکانهای آشنای دیگر کار میکند. در این فرایند تجسم میکنید که در حال قدم زدن در خانه خود هستید و به این ترتیب، تمام جزئیات ممکن را به یاد میآورید.
وقتی به صورت فیزیکی در خانه قدم میزنید و به صورت ذهنی اطلاعات دقیق را با تمام جزئیات از طریق همهی حواس خود به دست میآورید، این تکنیک به بهترین شکل کار میکند.
هنگامی که اطلاعاتی را که میخواهید به خاطر بسپارید، به یک شیء خاص در خانهی خود مرتبط میکنید، مغزتان اطلاعات را با آن مطابقت میدهد و طبقهبندی میکند تا در صورت نیاز، دوباره آنها را بیرون بکشد.
۸. با روش تکرار بافاصله، اطلاعات را تقویت کنید
در این قسمت به روش تکرار اطلاعات از راه های تقویت حافطه می پردازیم، در روش تکرارِ بافاصله، به محض اینکه اطلاعات شروع به کمرنگ شدن میکنند، باید آنها را تقویت کنید تا در ذهنتان تازه شوند. با تقویت اطلاعات در فواصل منظم، اطلاعات در صورت نیاز به یادآوری، احتمالا بهراحتی دستیافتنی هستند.
برخی از افراد این روش را با استفاده از فِلَشکارت (Flascards) انجام میدهند؛ به این ترتیب که در فواصل زمانیِ مشخص کارتها را تمرین میكنند و آنها را بر اساس سختتر به یاد آوردنشان به چند دسته تقسیم میكنند. کارتهایی كه در به خاطر سپردن آنها بیشتر مشكل دارند، بیش از بقیه تمرین میكنند.
۹. اطلاعات را بخشبندی کنید (روش درخت حافظه)
«بخشبندی کردن» فرایندِ طبقهبندیِ اطلاعات یا تبدیل دادهها به نمودار درختی و گروهبندی آنهاست؛ به عنوان مثال، اگر میخواهید مجموعهای از اطلاعات را به خاطر بسپارید، آنها را با استفاده از یک درخت حافظه در ذهن خود به هم ربط دهید.
ابتدا از شاخههای اصلی شروع کنید، سپس برگها را اضافه کنید. هر شاخه و برگ باید به روشی برچسبگذاری شود که بهنوعی برای شما معنیدار باشد و اطلاعات (یا همان برگها) باید به شکلی منطقی سازماندهی شوند.
برای مثال، به خاطر سپردن عدد ۸۴۶۳۸۴ به صورت ۸۴۶ و ۳۸۴ آسانتر از رقمهای جداگانه یا یک رشتهی طولانی از ارقام است. موفقیت این روش به این دلیل است که مغز ما به طور غریزی به دنبال الگوهای اطلاعاتی است. ذخیرهی دادهها به صورت بخشبندیشده، یک سیستم بایگانیِ منطقی به مغز میدهد که بازیابی اطلاعات را آسانتر میکند.
۱۰. برای تقویت حافظه از کلمات اختصاری استفاده کنید
کلمات اختصاری در ایجاد ابزارهایی برای تقویت مغز و حافظه بسیار رایج هستند؛ به عنوان مثال، کلمهی اختصاری NAME معمولا برای به خاطر سپردن نامها استفاده میشود، اما میتواند به شما کمک کند تا اطلاعات دیگری را نیز به خاطر بسپارید.
این روش به این شکل عمل میکند:
- توجه کنید (Notice): دقت کردن آگاهانه و عمدی به نکاتی درمورد افراد، مانند رنگ چشم یا رنگ موهایشان، و ربط دادن آنها به نام هر فرد، اولین قسمت یادگیریِ نحوهی به خاطر سپردن است.
- بپرسید (Ask): عبارت کامل به این صورت است: «اگر بپرسید، در ذهنتان میماند» و به این معنی است که وقتی سؤال میکنید، یادآوری پاسخها راحتتر است.
- به زبان آورید (Mention): یک نکتهی ساده برای به خاطر سپردن نامها یا سایر اطلاعات، تکرار مکرر آنها با صدای بلند است. این کار راز تقویت حافظه است که حواس ما را فرا میخواند.
- تجسم کنید (Envision): تجسم بخشی از فرایند یادآوری است که شامل ارتباط برقرار کردن بین ویژگیهای بصری چهره و نام شخص است.
میتوانید کلمات اختصاری معنیدار خود را بسازید تا در یادآوری خاطرات به شما کمک کند.
۱۱. تغذیه مناسب داشته باشید
راه بعدی از راه های افزایش حافظه داشتن تغذیه مناسب است. غذاهایی که گفته میشود عملکرد حافظه را تقویت و حفظ میکنند، شامل گردو، چای سبز، بلوبری، دانهی کدو تنبل، ماهی، صدف، غلات سبوسدار و روغن زیتون هستند.
این غذاها به فعالیت قشر جلوی پیشانی (Prefrontal) کمک میکنند، این موضوع راز تقویت حافظه است و به شناخت بهتر منجر میشوند و خطر ابتلا به زوال عقل را تقریبا به نصف کاهش میدهند؛ در حالی که غذاهایی که کلسترول بالایی دارند، نهتنها میتوانند به سکتهی مغزی یا حمله قلبی منجر شوند، بلکه گفته میشود که بر کاهش حافظه نیز تأثیر میگذارند.
۱۲. ذهن خود را با یک سرگرمی درگیر کنید
درگیر کردن مغز در فعالیتهای چالشبرانگیز مانند فعالیت بدنی نیز باعث تحریک مغز میشود و از تشکیل پروتئینی که گفته میشود باعث آلزایمر است، جلوگیری میکند.
یکی از راه های تقویت حافظه این است که سعی کنید ذهن خود را با یک سرگرمی جدید (یادگیری زبان جدید)، مطالعهی یک موضوع جدید (یادگیری نواختن یک ساز) یا بازیهای فکری (شطرنج) به چالش بکشید.
۱۳. زمانبندی مناسب برای مطالعه داشته باشید
مطالعات نشان میدهند که بعدازظهر بهترین زمان برای مطالعه است، حتی اگر لزوما بیشترین هوشیاری را برای تقویت یادگیری و حفظ کردن احساس نکنید.
۱۴. با یادداشت ذهنی، مطالب را به خاطر بسپارید
بیشتر افراد معتقدند که نوشتن مطالب یکی از راه های تقویت هوش و حافظه است؛ با این حال، اگر اطلاعات را با دقت در ذهن خود یادداشت نکنید، مغز شما حتی آنها را پردازش هم نمیکند؛ در عوض، بهتر است فعالانه روی چیزی که میخواهید به خاطر بسپارید تمرکز کنید، سپس یادداشت برداری کنید.
این کار باعث تثبیت اطلاعات در ذهن شما میشود. اگر به طور مکرر این کار را انجام دهید، نتیجهی بهتری میگیرید، زیرا باعث ثبات حافظهی بلندمدت میشود.
۱۵. به موضوعات علاقهمند شوید
وقتی واقعا به موضوعی علاقهمند هستید، یادآوری مطالب بسیار راحتتر است. برخی از افراد پیداکردن دلیلی برای علاقهمند شدن به موضوعات را در تقویت حافظه مفید میدانند، مثلا سعی کنید تجسم کنید که چگونه میتوانید از آن موضوع خاص در شغلتان استفاده کنید.
هوشیاری لازم برای این کار مغز شما را تحریک میکند تا منابع بیشتری را به سلولهای عصبی ارسال کند و به تقویت حافظه منجر میشود.
۱۶. مهارت توجه را در خود تقویت کنید
تحقیقات این راه تقویت حافظه را به عنوان مؤثرترین روش، شناسایی کردهاند. اثرگذاریِ توجه به مدار عصبی مربوط است که به مغز شما کمک میکند تا خاطرات بلندمدت را تشکیل دهد. تمرکز بالاتر به مغز شما این امکان را میدهد که اطلاعات را جذب کند و خاطرات کوتاهمدت را به خاطرات بلندمدت تبدیل کند.
از آنجا که ما در عصر اطلاعات زندگی میکنیم، همزمان با منابع حواسپرتی بیشماری بمباران میشویم و از ما انتظار میرود که چند کار را همزمان با هم انجام دهیم، جلوگیری از حواسپرتی و تمرکز بر یک موضوع کار بسیار سختی است.
اقدامی که میتواند در این زمینه مفید باشد، این است که زمان استفاده از موبایل و تماشای تلوزیون را کاهش دهید. این کار باعث میشود که دامنهی توجه شما ترمیم شود؛ علاوه بر این، تلاش کنید که در یک زمان، فقط روی یک موضوع کار کنید و فقط در صورتی که اولین مورد را به پایان رساندید، به سراغ کار دیگری بروید.
۱۷. موضوعات را در ذهن خود تجسم کنید
خود را در حال انجام کاری تصور کنید که سعی دارید آن را به یاد بیاورید. میتوانید از این روش استفاده کنید تا حداقل بخشی از حواسپرتی خود را (در اثر برداشتن موبایل در وسط مکالمه برای یادداشت کردن کارها) حذف کنید. اگر میخواهید به یاد بیاورید که چیزی را کجا گذاشتهاید، آن شیء را در ذهن خود تصور کنید تا ذهنتان به شما یادآوری کند که کجاست.
نکاتی برای به خاطر سپردن مطالب
برای تقویت مغز و حافظه خود از این نکات همراه با روشهای بالا استفاده کنید:
۱. سبک یادگیری خود را پیدا کنید
مشخص کنید که کدام نوع و دسته از اطلاعات بیش از همه توجه شما را جلب میکنند، سپس استراتژی یادگیری و حفظیات خود را پیرامون آن ایجاد کنید؛ به عنوان مثال، یک یادگیرندهی شنیداری هنگام شنیدن اطلاعات آنها را بهتر حفظ میکند، در حالی که برای یک یادگیرندهی بصری به خاطر سپردن آنچه میبیند راحتتر است و یادگیرندههای لمسی آنچه را که میتوانند از نظر جسمی با آن تعامل داشتهباشند، به بهترین وجه درک میکنند.
۲. فلشکارت درست کنید
یک کلمه یا اصطلاح مهم را در یک طرف فلش کارت و تعریف را در طرف دیگر بنویسید؛ برای مثال، اگر در حال یادگیری زبان جدیدی هستید، این کلمه را به تعریف یا کاربرد آن ربط دهید. با خواندن کلمهی کلیدی و به خاطر آوردن اطلاعات نوشتهشده در سمت دیگر کارت، خود را امتحان کنید. تکرار این تمرین حافظهی موردنیاز شما را برای یادگیری موفقیتآمیز اطلاعات ایجاد میکند.
۳. ادامه دهید
برای به خاطر سپردن حجم زیادی از اطلاعات، احتمالا باید تمرین کنید تا زمانی که یادآوری آنها آسان شود. همان طور که در بالا و راه های تقویت حافظه ذکر شد، تکرارِ خاطرات ماندگاری ایجاد میکند.
۴. روی موبایل خود زنگ هشدار تنظیم کنید
پس از آشنایی با انواع راه های تقویت حافظه به آخرین نکته درمورد به خاطر سپردن مطالب میپردازیم؛ هر چیزی را که ممکن است فراموش کنید، مانند تغییر اخیر در برنامهی روزانهتان، میتواند در زنگ هشدار موبایل شما برنامه ریزی شود تا در زمان لازم به شما یادآوری کند. تکرار این روال جدید بعد از مدتی به عادت تبدیل میشود.
در این مطلب متوجه شدیم که چگونه حافظه خود را تقویت کنیم؛ همچنین با انواع راه های تقویت حافظه آشنا شدیم و سپس به نکاتی درمورد به خاطر سپردن مطالب پرداختیم.
منبع:
indeed.com
دیدگاه