همه‌چیز درباره دورکاری در قانون کار که باید بدانید
دورکاری نامی است که در ماه‌های اخیر بسیار بر سر زبان‌ها افتاده است. شرایط ویژه این روزها که ممکن است تا مدت زیادی جوامع را درگیر خود کند، باعث شده تا دورکاری بیش از پیش در فضاهای کاری و اداری مطرح شود. در این مطلب جامع سعی کردیم هرچیزی را که لازم است درباره دورکاری و دورکاری در قانون کار بدانید، گردآوری و ارائه کنیم. پیش از هرچیز، به تعریف این اصطلاح و انواع آن می‌پردازیم. سپس پیشینه و مزایا و معایبش را بررسی می‌کنیم. در نهایت، درباره وضعیت و تغییرات قوانین و مقررات دورکاری در قانون ایران در طول زمان بحث می‌کنیم و به پرسش‌های پرتکرار این حوزه طبق آیین‌نامه و مقررات به‌روز‌شده پاسخ می‌دهیم.
دورکاری چیست؟
تعریف دورکاری از نام آن مشخص است، اما برای پاسخ به سؤال دورکاری چیست، باید ابتدا کار را تعریف کنیم. تعریف کار در منابع مختلف متفاوت است اما به‌زبان خیلی ساده، فعالیتی که در برابر انجام‌دادن آن پول دریافت کنید، کار نامیده می‌شود. با این زمینه، هر کاری که بی‌نیاز از مراجعه حضوری به محل کار فیزیکی باشد، می‌تواند دورکاری در نظر گرفته شود. اما این تعریف بسیار ساده است و نیاز به توضیح دارد. بنابراین متخصصان این حوزه شرط‌های دیگری را نیز مانند انعطاف‌پذیری مکانی و زمانی به تعریف دورکاری افزوده‌اند. طبق این تبصره، دورکاری می‌تواند تمام‌وقت، پاره‌وقت، در خانه، در حرکت، تلفنی، اینترنتی، ایمیلی، ویدئوکنفرانسی و در انواع دیگری باشد. همچنین، تقسیم‌بندی‌های دیگری بر مبناهای مختلف از دورکاری بیان می‌شوند؛ مثلاً دورکاری تک‌کارفرمایی، سیار، موردی، پشتیبانی و غیره که همه بر نوع کار دلالت دارند. هرچند این نوع کار در دوران حاضر، امری بدیهی و رایج به حساب می‌آید، باید بدانیم که عمر این فعالیت نسبت به انواع دیگر مشاغل بسیار کم است. در بخش بعدی درباره سابقه دورکاری در ایران و جهان توضیح خواهیم داد.
پیشینه دورکاری در جهان
سابقه دورکاری در جهان به دهه ۱۹۷۰ میلادی برمی‌گردد؛ یعنی درست زمانی که فناوری جای پای خود را در زندگی بشری محکم کرده بود. البته فناوری آن روزها به وسایل الکترونیکی ساده محدود بود. آغاز شکوفایی و رونق دورکاری به دهه ۱۹۹۰ میلادی مربوط است. در این زمان دورکاری یکی از مواردی بود که بسیار در فرهنگ عامه غرب، کارهای دولتی، شرکت‌ها و حتی سازمان‌های غیرانتفاعی محبوب شده بود. هدف اصلی رواج این نوع کار، کاهش هزینه‌ها مخصوصاً هزینه فضای فیزیکی مانند اجاره، مساحت، برق و غیره بود. هدف بعدی را می‌توان بهبود زندگی کارکنان نامید. اموری مانند تعادل در زندگی کاری و شخصی ، کاهش زمان رفت‌وآمد و ترافیک، توانایی اجرای هم‌زمان چند کار مانند نگهداری از فرزند یا سالمند بدون نیاز به مرخصی حین کار و کاهش آلودگی هوا از این دست دلایل بودند. با شروع قرن بیست‌ویکم، پیشرفت سریع فناوری معنای وسیع‌تری به این مفهوم بخشید. امکاناتی مانند وای‌فای و اینترنت همراه، موبایل و تبلت و لپ‌تاپ و وجود تلفن در اغلب مکان‌ها که بستر اینترنت وجود داشت در کنار عواملی مانند افزایش شدید مشکلات آلودگی و ترافیک و همچنین هزینه‌های نگهداری ساختمانی بالا باعث شد که دورکاری تبدیل به بخش طبیعی در هر شغل شود. طبق آمار، ۵۰ میلیون آمریکایی در سال ۲۰۱۲، یعنی حدود ۴۰ درصد آنها امکان دورکاری را داشتند. این در حالی است که تنها ۲.۵ میلیون نفر در سال ۲۰۰۸ چنین بودند.
پیشینه دورکاری در ایران
آیین‌نامه دورکاری در ایران، در سال ۱۳۸۹ در ۱۷ ماده توسط دولت با هدف افزایش انعطاف شغلی، کارایی و کاهش ترافیک تدوین شد. این آیین‌نامه با توجه به شرایط آن سال تدوین شد و مشکلاتی داشت. در نتیجه در سال ۱۳۹۲ اجرای این مصوبه لغو شد. معاون وقت رئیس‌جمهور علت این‌کار را در ۱۰ دلیل بیان کرد که از مهم‌ترین‌شان می‌توان به فقدان نظارت مناسب بر انجام کارها، کاهش احساس تعلق به سازمان، خطر امنیت شغلی، نبود بسترهای لازم و سازگارنبودن دورکاری با فرهنگ اجتماعی اشاره کرد. بدین ترتیب، دورکاری در قانون کار و مصوبات دولتی تا مدتی به فراموشی سپرده شد.
مزایا و معایب دورکاری
دورکاری مانند هر عمل دیگری مزایا و معایبی دارد. همان‌طور که در بالاتر گفته شد، مزایایی مانند کاهش هزینه، انعطاف زمانی و مکانی، کاهش آلودگی و ترافیک، کاهش استرس، به حداکثر رساندن کارایی ، جذب افرادی که از محل استقرار سازمان هستند، امکان به‌کارگیری افراد ناتوان، معلول و خارج از کشور و در نتیجه افزایش عدالت استخدامی، استعدادمحوری و در نهایت شایسته‌سالاری برای دورکاری تعریف شده است. از سوی دیگر معایبی مانند دلایل ده‌گانه لغو مصوبه سال ۱۳۸۹ به‌علاوه نیاز به سواد فناوری، نیاز به ایجاد فضا و امکانات لازم برای دورکاری، کاهش تعامل اجتماعی و امنیت فضای مجازی نیز وجود دارند. بدیهی است که برخی شغل‌ها مانند رستوران‌ها، نانوایی‌ها، مغازه‌ها و دیگر مشاغل خدماتی نیازمند حضور، قابل دورکاری نیستند. با مقایسه‌ای ساده متوجه می‌شویم که مزایای دورکاری بسیار بیشتر از معایب آن است و بسیاری از این معایب مانند سواد و تجهیزات فناوری اکنون بخشی از زندگی عادی ما هستند. حتی کاهش تعامل اجتماعی که به‌عنوان یکی از معایب ذکر شده بود، اکنون به‌دلیل بحران بیماری کرونا از ضروریات دورکاریست.
تغییر آیین‌نامه دورکاری در ایران در ایام کرونا
با گسترش بیماری کرونا و تأثیر آن بر همه ابعاد جامعه و جهان، ضروری بود که بار دیگر مصوبه سال ۱۳۸۹ به‌جریان بیفتد. اجتناب‌ناپذیربودن مشکلات ارتباط اجتماعی و تصمیم‌های ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا باعث شد تا این مصوبه کمی تغییر کند تا پاسخگوی نیاز روز باشد. پنجمین مصوبه این ستاد در اواخر سال ۱۳۹۸ آیین‌نامه دورکاری را احیا کرد. حداقل زمان دورکاری که در ماده ۱۱ آیین‌نامه قبلی آمده بود، به‌کلی حذف شد و در مصوبه‌ای که در آخرین روزهای سال ۹۸ تصویب شد، ساعت کاری کارمندان کاهش یافت و تنها یک‌سوم کارمندان در هر روز در ادارات حضور داشتند. در مجموع پنج تغییر در آیین‌نامه دورکاری اعمال شد تا آیین‌نامه با شرایط فعلی سازگار شود.
با ساختن یک رزومه حرفه‌ای، برای استخدام در بهترین فرصت‌های شغلی اقدام کنید.
دورکاری در قانون کار ایران
دورکاری در قانون کار ایران شرایط و ضوابط مختلفی دارد و برای همه یکسان نیست. پرسش‌های زیادی در این‌باره وجود دارد و به‌دلیل تغییرات و مصوبات تازه، نمی‌توان به آیین‌نامه‌های قبلی استناد کرد. قانون کار نیر به‌تبع شرایط اضطراری پیش‌آمده، تمهیداتی وضع کرده تا شرایط کاری برای کارکنان ساده‌تر شود. جست‌وجو در مواد و تبصره‌های مختلف مصوبات کار ساده‌ای نیست، بنابراین در ادامه به بررسی آخرین شرایط قانونی مصوب و پاسخ به پرسش‌های رایج در این‌باره می‌پردازیم.
مشاهده اگهی‌های استخدام دورکاری در وبسایت کاربوم
دورکاری در قانون کار برای کارمندان و کارگران
در ابتدا باید بگوییم که دورکاری در قانون کار بین فرد و کارفرما به دو شکل کارگری و کارمندی موجود است و دورکاری تنها مربوط به رابطه بین کارمند و کارفرماست و نه کارگر و کارفرما. این قانون که «قانون مدیریت خدمات کشوری» نام دارد، تنها مربوط به کسانی است که برای دولت یا حکومت مشغول به کار هستند. در نتیجه مواردی که در ادامه می‌آیند، تنها مربوط به کارمندان است. البته نمی‌توان گفت که کارگران برای دورکاری هیچ سازوکاری ندارند. قانون کار نشان‌گر حقوق حداقلی کارگر مانند حقوق، جلوگیری از اخراج و غیره است و توافق بین کارگر و کارفرما باید حداقل طبق این قانون باشد اما در اغلب موارد بیش از این است. یعنی کارگر می‌تواند طبق توافق خود با کارفرما در قراردادش به مسائلی مانند ساعت کاری، دورکاری یا مزایا مثل وام و کمک نقدی بپردازد. بنابراین در حال حاضر، تنها راه دورکاری برای افراد غیرکارمند، توافق مجدد با کارفرماست. در ادامه، هرجا که به دورکاری در قانون کار اشاره می‌شود، منظورمان تنها کارمندان هستند.
به‌منظور دورکاری در قانون کار برای کارمندان، چه نیازهایی داریم؟
پاسخ به این پرسش را کارگروهی به‌نام «کارگروه اجرایی طرح دورکاری» مشخص می‌کند. این کارگروه طبق مصوبه‌ای که در موردش به‌صورت مفصل حرف زدیم، از تعدادی مقامات دستگاه اجرایی موردنظر تشکیل شده است. طبق قانون، این کارگروه شش‌نفره باید دورکاری کارمند را تصویب کنند و البته پیش از آن، صلاحیت کارمند نیز باید تأیید شود. طبق مصوبه اگر چند کارمند هم‌زمان متقاضی و شایسته دورکاری باشند، اولویت با معلولان، زنان باردار و زنانی که کودک زیر شش‌سال دارند است.
آیا با دورکاری حقوقم کم می‌شود؟
طبق دورکاری در قانون کار، کارفرما موظف است علاوه بر حقوق توافق‌شده، حداقل پنج‌درصد از حقوق کارمند را به‌عنوان «کمک‌هزینه جانبی» به او پرداخت کند. این کمک‌هزینه شامل هزینه‌های تجهیزات و امکانات رفاهی کار در خانه است. به‌علاوه، هزینه‌های رفاهی دورکاران با کارمندان دیگر تفاوتی ندارد و همچنین امکان اضافه‌کار (طبق کیفیت و اندازه کار محول‌شده) طبق تأیید کارگروه وجود دارد. در نتیجه، حقوق و مزایای دورکاران بیش از کارمندان عادی است و چیزی از آن کسر نمی‌شود.
وظایف ویژه‌ام در دورکاری در قانون کار به‌عنوان کارمند چیست؟
تعهدات ویژه کارمند در دورکاری طبق بند ۷ آیین‌نامه شامل این موارد است:
- پذیرش مسئولیت تجهیزات واگذارشده، نگهداری از آنها، عدم استفاده از آنها برای کاربردهای دیگر و اطلاع‌دادن در صورت اشکال در تجهیزات؛
- هماهنگی کامل با سازمان، منضبط‌بودن و تحویل به‌موقع وظیفه، دردسترس‌بودن آسان کارمند حداکثر در فاصله یک روز کاری مگر حین مرخصی؛
- انجام وظایف توسط خود کارمند و واگذارنکردن آن به افراد متفرقه، انجام وظایف با کمیت و کیفیت مطلوب؛
- درخواست مرخصی درصورت بروز مشکل؛
- امضای تعهدات فوق در تعهدنامه ممهور به مهر دولت.
آیا می‌توانم همیشه دورکار باشم؟
اگر بخواهیم پاسخ کوتاهی طبق دورکاری در قانون کار به این پرسش بدهیم، جواب منفی است. اولا کارمند طبق آیین‌نامه دورکاری وظیفه دارد در روزهای تعیین‌شده توسط مدیرش به سازمان مراجعه کند. دوما، برای دورکاری دوره‌هایی حداقل شش‌ماهه تعریف شده است که طبق نظر کارگروه می‌تواند افزایش یابد. بنابراین پس از دوره شش‌ماهه، ممکن است کارمند ملزم به حضور فیزیکی باشد.
جمع‌بندی
دورکاری سابقه‌ای نه‌چندان طولانی در جهان دارد؛ زیرا ظهور دورکاری به گسترش فناوری وابسته بود که تا سال‌های متمادی فراگیر نشد. در سال‌های اخیر در ایران، به‌دلایلی دورکاری در قانون کار متوقف شد و آیین‌نامه دورکاری مناسبی تدوین نشد. با شیوع بیماری کرونا و لزوم بسته‌شدن محیط‌هایی که تعامل اجتماعی فیزیکی در آنها زیاد است، ضروری بود که قوانین و آیین نامه‌های قبلی ویرایش شوند. آیین‌نامه دورکاری اولین بار سال ۱۳۸۹ تصویب شد اما در سال ۱۳۹۲ کنار گذاشته شد. پس از آن در انتهای سال ۱۳۹۸ این آیین‌نامه ویرایش شد که انطباق بیشتری با شرایط روز ایران داشته باشد. این تغییرات سریع باعث شده که پرسش‌های بسیاری برای افراد به‌وجود بیاید؛ مخصوصا کسانی که درباره دورکاری در قانون کار ابهام دارند. در این مطلب سعی کردیم خلاصه‌ای را از دورکاری، پیشینه و تعریف آن و سابقه دورکاری در ایران و آخرین اصلاحات آن بیان کنیم و در نهایت به چند پرسش مهم در این‌باره پاسخ دادیم.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
شما این جلسه از دورکاری را مطالعه کرده‌اید.
برای ثبت این جلسه و مطالعه کامل دوره، وارد شوید.
دیدگاه