انواع قرارداد کار کدامند؟ (تعریف، نکات و انواع قراردادهای کاری)
هر نیروی کار، پیش از ورود به بازار کار و آغاز فعالیت رسمی، باید با انواع قرارداد کار آشنا شده، شرایط هر کدام را بداند و سپس با توجه به نکات قانونی مرتبط با آن‌ها، انواع قرارداد کاری خود را امضا کند. مذاکره برای شروع به یک کار جدید، با تعیین شرط‌هایی از سوی کارفرما آغاز می‌شود که در مقابل، نیروی کار باید آن شرایط را پذیرفته و اگر شروط خاصی برای آغاز کار دارد، آن‌ها را عنوان کند. پس از آن و با پذیرش شرایط از سوی هر دو طرف، قراردادی بین آن‌ها ایجاد شده و در نهایت رابطه کاری بین کارفرما و نیروی کار شروع می‌شود.
تمام این موارد، یک قرارداد کاری را ایجاد می‌کند که در گذشته به‌صورت شفاهی بیان می‌شد و توافق‌ها بر اساس آن صورت می‌گرفت. امروزه انواع قرارداد کار نیز حالت رسمی‌تری به خود گرفته و بر اساس شرایط موجود، در دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. در این مطلب قرار است به بررسی انواع قراردادهای کاری بپردازیم، اگر در این زمینه به تکمیل اطلاعات خود نیاز دارید، حتما تا انتها همراه ما باشید.
قراردادکاری چیست؟
پیش از بررسی انواع قرارداد کاری، باید با ماهیت دقیق آن آشنا شده و به یک معنای مشترک از آن دست پیدا کنیم. هریک از انواع قرارداد کار یک سند رسمی هستند که در آن مهم‌ترین شرایط و قوانین آغاز کار عنوان شده و هر دو طرف قرارداد باید تمام درخواست‌های خود را به‌صورت واضح در آن بیان کنند. اگر هر دو طرف به توافق کامل دست پیدا کردند، قرارداد کار امضا خواهد شد و از آن پس رابطه کاری بین کارفرما و نیروی کار ایجاد می‌شود.
بر طبق تعریف قانون و بر اساس ماده ۷ قانون کار، «قرارداد کاری عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به موجب آن، کارگر در قبال دریافت حق‌السعی، کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.»
به‌صورت کلی و در حالت عام، تعریف قرارداد کاری همین بوده؛ اما انواع قراردادهای کاری با توجه به نکات مختلفی مثل حوزه کاری، تمایل کارفرما و کارگر، نوع شغل و سایر موارد مشابه دیگر، به دسته‌بندی‌های گوناگونی تقسیم شده‌اند.
انواع قرارداد کار از لحاظ نوع استخدام در دو دسته اصلی دولتی و خصوصی قرار دارند. علاوه بر نوع استخدام، مدت زمان قرارداد کاری نیز یکی از فاکتورهای مهم دسته‌بندی انواع قرارداد کاری است. بنابراین در هر قرارداد باید نوع آن و مدت زمان قرارداد را بدانید و با توجه به جزئیات مرتبط با هر کدام، از حقوق قانونی خود مطلع شوید. در این‌جا ابتدا انواع استخدام و پس از آن، مدت زمان هر یک از انواع قرارداد کار را بررسی خواهیم کرد. همراه ما باشید.
انواع قرارداد کار از نظر نوع استخدام
هر زمان که یکی از انواع قرارداد کاری را امضا کنیم، تحت یکی از دسته‌بندی‌های کار دولتی یا خصوصی قرار خواهیم گرفت. به‌صورت کلی هر کار غیر دولتی، یک قرارداد کار شرکت خصوصی خواهد بود و حالت دیگری خارج از این ۲ دسته‌بندی وجود ندارد. هر کدام از انواع قرارداد کار گفته‌شده، شرایط خاصی داشته و مزایای اختصاصی خود را دارند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم و.
۱. قرارداد کار دولتی
دسته اولی که از انواع قرارداد کاری بررسی خواهیم کرد، قرارداد دولتی است. اصلی‌ترین مشخصه انواع قرارداد کار دولتی این است که دولت نقش کارفرما را ایفا می‌کند. بنابراین تمام قراردادهای استخدامی که در ارگان‌های مختلف دولتی منعقد می‌شوند، در دسته‌ی انواع قرارداد کار دولتی قرار می‌گیرند. بی‌شک همه قراردادهای منعقد شده از یک نوع نبوده و دولت، قراردادهای مختلفی با افراد و مجموعه‌های گوناگون خواهد داشت. بر همین اساس باید گفت که انواع قراردادهای کار دولتی، خود به ۳ دسته اصلی تقسیم می‌شوند و شامل این موارد خواهند بود:
- استخدام کارمندان رسمی دولت: این افراد برای تصدی مسئولیت‌های اصلی دولتی استخدام شده و برای استخدام باید گزینش‌های مرتبط با شغل خود را بگذرانند. این افراد در اجرای فعالیت‌های اصلی و جاری مملکت، تاثیر مستقیم داشته، تحت پوشش بیمه بوده و تسهیلات پرداختی به آن‌ها در زمان بازنشستگی، از صندوق بازنشستگی کشور پرداخت خواهد شد؛
- کارکنان استخدام پیمانی: قرارداد کار پیمانی از انواع قرارداد کار دولتی است. استخدام این افراد بر اساس یک پیمان‌نامه بوده و بر طبق آن در یک ارگان دولتی شاغل هستند. این نوع قرارداد را می‌توان قرارداد نیمه‌رسمی نامید، زیرا در صورت رضایت از عملکرد افراد، ممکن است قرارداد آن‌ها تمدید شده و یا شامل دریافت ترفیع شغلی و حتی استخدام رسمی شوند. این افراد زیر نظر آیین‌نامه استخدامی پیمانی قرار گرفته و تحت پوشش صندوق تامین اجتماعی خواهند بود؛
- کارکنان خدماتی: این افراد در بخش‌های دولتی کار می‌کنند و انواع کارهای خدماتی و مسئولیت‌های پشتیبانی بخش‌های اصلی را برعهده دارند. این دسته از افراد نیز تحت قانون کار فعالیت کرده و تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند. نیروهای حفاظتی، آشپزخانه‌ها و یا آبدارخانه‌ها در این بخش قرار دارند.
تمام این افراد صرف نظر از مدت قرارداد یا نحوه فعالیت خود، دارای قرارداد دولتی هستند.
۲. قرداد کار شرکت‌های خصوصی
انواع قرارداد کاری که در شرکت‌های خصوصی و غیر دولتی منعقد می‌شود، در این دسته قرار می‌گیرد. افرادی که با این نوع قرارداد مشغول به کار می‌شوند، زیر نظر نظام قانون کار بوده و مزایای تامین اجتماعی را دریافت خواهند کرد.
در این نوع از انواع قرارداد کار، مفاد اصلی بر طبق نظر کارفرما و نیروی کار خواهد بود، اما به‌صورت معمول در این نوع قرارداد نیز افراد تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی و صندوق تامین اجتماعی هستند.
این دسته‌بندی، اولین و اصلی‌ترین حالت تقسیم‌بندی انواع قراردادهای کاری است. بنابراین به‌صورت کلی قرارداد هر فرد یا دولتی بوده و یا خصوصی است. در انواع قرارداد کار دولتی یا خصوصی، فاکتور زمان نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. سوال بعدی در رابطه با انواع قرارداد کاری این است که مدت زمان هر کدام چقدر است؟
انواع قرارداد کار از نظر مدت کار
هر کدام از انواع قراردادهای کاری دولتی یا خصوصی، بر طبق مدت زمان قرارداد به چندین دسته تقسیم می‌شوند. طبیعی است که همه قراردادها دائم نبوده و در یک زمان مشخص خاتمه یابند. این دسته‌بندی‌ها برای انواع قرارداد کاری شامل موارد زیر است:
۱. قرارداد کاری با مدت موقت
از دیگر انواع قرارداد کار، قرارداد کاری با مدت موقت است. این نوع قراردادها بر طبق چیزی که از نام آن‌ها نیز قابل درک است، موقت بوده و تاریخ شروع و پایان مشخصی دارند. معمولا پیش از اتمام قرارداد، یک جلسه بین نیروی کار و کارفرما منعقد شده و طرفین قرارداد، در رابطه با ادامه همکاری تصمیم‌گیری می‌کنند. با این وجود اگر تاریخ اتمام قرارداد فرا برسد، هیچ توافق دیگری صورت نگیرد و کارگر هم‌چنان به کار خود ادامه دهد، کارگر می‌تواند ادعا کند که قرارداد به‌صورت شفاهی تمدید شده است.
۲. قرارداد کار با مدت غیر موقت
قرارداد غیر موقت نیز از انواع قرارداد کار است که پیش از این با نام قرارداد دائم نیز شناخته می‌شد. در این نوع قرارداد تنها تاریخ شروع همکاری قید شده و هیچ تاریخی برای پایان آن اعلام نمی‌شود. بنابراین حتی اگر موضوع غیر موقت‌بودن قرارداد به‌صورت رسمی در یکی از بندها ذکر نشود و تنها تاریخ پایان در قرارداد وجود نداشته باشد، قرارداد غیر موقت خواهد بود. البته ماهیت کار نیز در این بین نقش مهمی خواهد داشت. در این نوع قرارداد از انواع قرارداد کاری باید کار به‌صورت مستمر و غیر قابل اتمام مثل بخش تولیدی یک کارخانه بوده و مانند ساخت یک خانه، نقطه پایان دقیقی برای آن وجود نداشته باشد.
دیگر نکته مهم در رابطه با این قرارداد این است که امکان فسخ قرارداد به‌صورت یک‌طرفه وجود ندارد و حتما باید با انجام مراحل مشخص و بر طبق قوانین خاص، قرارداد فسخ شود.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
۳. قرارداد کار برای انجام کار معین
قرارداد کار برای انجام کار معین از انواع قرارداد کار است که در آن، طرفین برای انجام یک کار مشخص و معین با یکدیگر قرارداد امضا می‌کنند. در این حالت پس از انجام کار تعیین‌شده و اتمام آن، کارفرما هزینه اعلام‌شده را به نیروی کار پرداخته و قرارداد مابین آن‌ها خاتمه می‌یابد.
این قرارداد نیز مشابه قرارداد غیر موقت از انواع قراردادهای کاری است و امکان فسخ یک‌طرفه آن وجود ندارد. برای مثال شهرداری گروهی را برای ساخت یک دیوار استخدام کرده و این موضوع به‌صورت مشخص در قرارداد آن‌ها ذکر شده است. در پایان ساخت دیوار، قرارداد به‌صورت طبیعی به‌اتمام خواهد رسید. انجام یک پروژه برنامه‌نویسی، طراحی یک سایت، ساخت یک ساختمان و... همه از نوع قرارداد کار معین خواهند بود.
۴. قرارداد کار تمام وقت
انواع قرارداد کاری ممکن است به‌صورت تمام‌وقت یا پاره‌وقت باشند. در قرارداد تمام‌وقت، نیروی کار باید روزانه ۸ ساعت کار کند. این زمان به‌صورت قانونی و تحت عنوان قانون کار همراه با سایر جزئیات دیگر، به‌صورت رسمی در قوانین کشور ثبت شده است. بر طبق قانون کار، نیروی تمام وقت موظف است که در روز ۸ ساعت و در هفته مجموعا ۴۴ ساعت، نیروی کاری و زمان خود را در اختیار کارفرما قرار داده و در عوض آن، از مزایای کامل ذکر شده در قانون بهره‌مند شود.
بنابراین در صورتی که نیروی کار، ۸ ساعت از روز خود را به‌عنوان کارمند یا کارگر و در راستای تحقق اهداف کارفرما فعالیت کند، نیروی کار تمام‌وقت خواهد بود و باید مزایای کامل را بر طبق آن دریافت کند.
۵. قرارداد کار پاره‌وقت
قرارداد کار پاره‌وقت از دیگر انواع قرارداد کار است که به آن می‌پردازیم. با توجه به تعریف کار تمام‌وقت، اگر فعالیت یک نیروی کار در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز، کمتر از ۷ ساعت و ۲۰ دقیقه مقررشده در قانون باشد و مجموع ساعات کار کارمند یا کارگر در طول هفته، کمتر از ۴۴ ساعت شود، قرارداد کاری او به‌صورت پاره‌وقت خواهد بود.
قراردادهای پاره‌وقت نیز همانند سایر انواع قرارداد کاری، مشمول قانون کار بوده و جزئیات مختلف آن‌ها به‌صورت کامل تعیین شده است. قراردادهای پرکیس افراد شاغل در حوزه درمان و بهداشت، جزو قراردادهای پاره‌وقت محسوب می‌شود.
۶. قرارداد کار مشاوره‌ای
بی‌شک هیچ فردی نمی‌تواند ادعا کند که در همه حوزه‌ها تسلط کامل دارد و اغلب ما برای انجام یک کار تخصصی، باید از متخصصین همان حوزه کمک بگیریم. قراردادهای مشاوره‌ای از انواع قرارداد کار هستند که برای این حالت ایجاد شده‌اند. در قرارداد مشاوره‌ای از دانش و علم یک متخصص استفاده کرده و با کمک او، ابهامات موجود در یک پروژه را رفع می‌کنیم. قرارداد مشاوره‌ای نیز دو حالت کلی خواهد داشت:
- قرارداد ساعتی: قرارداد ساعتی از انواع قرارداد کار مشاوره‌ای است که در آن، میزان حقوق فرد به‌صورت ساعتی و بر اساس مجموع ساعات حضور او در شرکت یا پروژه تعیین می‌شود. میزان حقوق ساعتی نیز به‌صورت دقیق در قانون مشخص شده و می‌توان با توجه به آن حق مشاوره افراد را محاسبه کرد. این مشاوران نیز شامل انواع قانون‌های حمایتی کارگران بوده و مواردی هم‌چون حق بیمه و پاداش نیز به آن‌ها تعلق می‌گیرد؛
- قرارداد پیمانکاری: از دیگر انواع قرارداد کار مشاوره‌ای، قرارداد پیمانکاری است. در برخی مواقع، نه تنها برای رفع ابهامات کوچک، بلکه برای انجام و اجرای یک پروژه کامل به خدمات و مشاوره‌های متخصص نیاز داریم و باید در تمام لحظات انجام کار، از نظر و تجربه مشاور استفاده کرد. در این حالت، قرارداد مشاوره‌ای بر اساس انجام یک پروژه مشخص منعقد خواهد شد و مشاور تا زمان اتمام پروژه در کنار مجموعه می‌ماند و تنها پس از اتمام کار، قرارداد خاتمه می‌یابد.
۷. قرارداد آزمایشی (قرارداد کارآموزی)
قرارداد آزمایشی یا کارآموزی یک نوع از انواع قرارداد کاری از نظر مدت کار است. قرارداد آزمایشی یا قرارداد کارآموزی، یکی از بهترین قوانین موجود برای نیروی کار و کارفرما است. در این نوع قرارداد و پس از ایجاد توافق اولیه، یک قرارداد موقت حداکثر یک ماه (برای نیروی کار عادی) و در صورت تخصصی‌بودن حوزه کار ۳ ماه، بین کارفرما و نیروی کار منعقد می‌شود.
در این زمان طرفین قرارداد، شرایط را بررسی خواهند کرد و در صورت رضایت کارفرما از توانایی‌ها و مهارت‌های نیروی کار و البته رضایت نیروی کار از حجم کار و محیط کاری، قرارداد به‌صورت عادی منعقد خواهد شد.
این مسئله باعث می‌شود که نیروهای کار بدون اطلاع از شرایط کاری، قرارداد طولانی‌مدت نبندند و از سوی دیگر کارفرماها با مشاهده میزان مهارت و توانایی نیروی کار، قرارداد را با اطمینان خاطر منعقد کنند. تنها نکته مهم این است که حتی در قرارداد آزمایشی، نیروی کار باید حقوق و بیمه خود را دریافت کرده و آزمایشی بودن قرارداد، دلیلی بر تضییع حق افراد نخواهد بود.
قراردادهای کارآموزی نیز جزیی از انواع قراردادهای کاری آزمایشی محسوب می‌شود و در این حالت، نیروی کار در زمان فعالیت و با کمک کارفرما، مهارت می‌آموزد و در مقابل وظایف اعطا شده از سوی کارفرما را اجرا می‌کند.
۸. قراردادهای کارمزدی
قراردادهای کارمزدی از دیگر انواع قرارداد کار محسوب می‌شوند که در آن‌ها، میزان پرداخت به افراد بر طبق دو فاکتور مهم یعنی زمان انجام کار و میزان انجام کار، محاسبه و پرداخت می‌شود. در این قراردادها میزان کار و زمان انجام آن، باید با میزان پرداختی تناسب داشته باشد. قرارداد کارمزدی ممکن است با یک نفر به‌صورت فردی یا با گروهی از افراد منعقد شود. به همین خاطر این نوع قرارداد، به ۳ دسته‌بندی اصلی کارمزدی انفرادی، کارمزدی گروهی و یا کارمزد جمعی تقسیم می‌شود.
در دو حالت گروهی و جمعی، میزان پرداختی به افراد بر اساس میزان مشارکت‌شان خواهد بود. بنابراین در زمان پرداخت باید ابتدا میزان کار انجام شده هر فرد تعیین شده و بر طبق آن پرداخت صورت بگیرد.
۹. قراردادهای مزد ساعتی
این قرارداد صرفا بر اساس ساعات حضور نیروی کار محاسبه می‌شود. در این نوع از انواع قرارداد کار، باید نوع کار و ساعات کار در روز یا هفته مشخص شود و کارگر باید بر طبق آن قرارداد در محیط کار حاضر شده و کار را به‌اتمام برساند.
جمع‌بندی نهایی از انواع قراردادهای کاری
در این مطلب تقریبا مهم‌ترین و اصلی‌ترین انواع قرارداد کاری را به‌اختصار با هم بررسی کردیم. حتی اگر تجربه کافی در بازار کار را نداشته باشید، در حال حاضر می‌توانید با توجه به نحوه فعالیت و حوزه کاری خود، نوع قراردادتان را تشخیص داده و بر طبق قوانین موجود برای آن، قرارداد خود را منعقد کنید. فراموش نکنید که بدون نوشتن یک قرارداد دقیق و کامل، نباید هیچ کاری را آغاز نمایید و با داشتن یک قرارداد درست، می‌توانید اغلب مشکلات آتی را پیش از وقوع‌شان رفع کنید.
با ساختن یک رزومه حرفه‌ای، برای استخدام در بهترین فرصت‌های شغلی اقدام کنید.
شما این جلسه از دوره جامع مباحث استخدام را مطالعه کرده‌اید.
برای ثبت این جلسه و مطالعه کامل دوره، وارد شوید.
دیدگاه