عزت نفس چیست و چطور می‌توان آن را در کارکنان افزایش داد؟
- عزت نفس یعنی چه؟
- دلایل اهمیت عزت نفس چیست؟
- تئوری‌های عزت نفس
- نشانههای داشتن عزت نفس کافی
- نشانههای کمبود عزت نفس
- عوامل مؤثر بر عزت نفس
- راه های تقویت عزت نفس کارکنان در محیط کار
عزت نفس یکی از بخش‌های مهم رسیدن به موفقیت است. همان‌طور که عزت نفس بالا می‌تواند مشکل‌آفرین شود، عزت نفس پایین نیز ممکن است باعث شود افراد احساس شکست‌خوردگی کنند یا مانع از شکوفایی تمام توانایی آنها شود. قرار‌داشتن در یکی از دو انتهای طیف عزت نفس خطرناک است. بهترین حالت این است که با خودشناسی بتوان در میانه‌ی این طیف قرار گرفت. اما عزت نفس چیست و راه های تقویت آن کدامند؟ در این مطلب توضیح می‌دهیم عزت نفس یعنی چه و راه‌هایی برای بالا بردن عزت نفس را بیان می‌کنیم. با ما همراه باشید.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
عزت نفس یعنی چه؟
در معنای عام، منظور از عزت نفس یا حرمت نفس، بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش‌های خود، در عرصه‌های مختلف حیات است؛ به عبارت ساده‌تر، باور و اعتقادی که فرد درمورد ارزش و اهمیت خود دارد، میزان و سطح عزت نفس او را تعیین کند.
عزت نفس در محیط کار یکی از عوامل رشد و شکوفایی هر سازمان یا از طرفی، شکست و سراشیبی یک محیط کار است. تعریف عزت نفس در محیط کار بیش از هرچیز با انعکاس برآورد کارکنان از میزان ارزش‌آفرینی خود در سازمان در ارتباط است؛ به این ترتیب، فردی که در ارزش و اهمیت خود در محیط کارش تردید دارد، دچار افت عزت نفس است و کسی که عملکرد و حضور خود را در محیط کار ارزش‌آفرین می‌پندارد، از عزت نفس بالایی برخوردار است.
دلایل اهمیت عزت نفس چیست؟
حال که توضیح دادیم عزت نفس یعنی چه، در ادامه به اهمیت آن می‌پردازیم. عزت نفس نقش خیلی مهمی در میزان انگیزه و موفقیت افراد در زندگی دارد و پایین بودن آن ممکن است باعث شود شما در مدرسه یا محل کار خود به موفقیت نرسید؛ چون فکر می‌کنید توانایی موفق‌شدن را ندارید.
از سوی دیگر، داشتن میزان مناسب عزت نفس به شما کمک می‌کند. چرا که اگر در زندگی با دید مثبت حرکت کنید، روحیه مناسب داشته باشید و معتقد باشید که می‌توانید به اهداف خود برسید، موفقیت از شما دور نخواهد بود.
تئوری‌های عزت نفس
در طی سال‌ها تئوری‌های علمی زیادی از جمله هرم مازلو در خصوص این موضوع مطرح شده است. در کتاب سلسله‌مراتب نیازهای انسان نوشته آبراهام مازلو احتیاج به عزت نفس به‌عنوان یکی از اولین انگیزه‌های انسان آمده است.
مازلو معتقد است مردم نیاز دارند که احترام و اعتماد را، هم از دیگران دریافت کنند و هم به‌صورت داخلی از خودشان. هر دو نیاز، یعنی احترام درونی و بیرونی، در کنار هم کمک می‌کنند که شخصیت افراد ساخته شود.
در این قسمت باید یادآوری کنیم که عزت نفس با اعتماد به توانایی‌های خود که به معنی اعتقاد یک شخص به توانایی انجام یک کار خاص است تفاوت دارد.
نشانههای داشتن عزت نفس کافی
در ادامه چند نشانه مبنی بر اینکه فرد عزت نفس مناسبی دارد آورده شده است. اگر این نشانه‌ها را دارید احتمالا از نظر عزت نفس، در سطح مناسبی قرار دارید.
- عدم مقایسه حال با گذشته و یادآوری خاطرات منفی؛
- بیان نیازها؛
- احساس اطمینان؛
- داشتن نگاهی مثبت به زندگی؛
- نه گفتن در زمان لازم؛
- توانایی دیدن نقاط ضعف و قوت خود و قبول آنها.
نشانههای کمبود عزت نفس
اگر نشانههای زیر را دارید احتمالا در عزت نفس پایین دارید و باید روی بالا بردن عزت نفس خود کار کنید.
- اعتقاد به اینکه دیگران از شما بهترند؛
- بیان نیازهایتان برای شما سخت است؛
- همیشه بر ضعف‌های خود تمرکز می‌کنید؛
- به‌طورمعمول احساساتی مانند خجالت، ناراحتی یا اضطراب دارید؛
- دید شما به زندگی منفی است؛
- ترس شدیدی از شکست دارید؛
- برای «نه» گفتن مشکل دارید؛
- به نیازهای دیگران نسبت به نیازهای خودتان اولویت بیشتر می‌دهید؛
- اطمینان ندارید.
عوامل مؤثر بر عزت نفس
اکنون که با نشانههای عزت نفس پایین و بالا‌بودن بیش از حد عزت نفس آشنا شدید، در ادامه پاسخ می‌دهیم عوامل مؤثر بر عزت نفس چیست. همان‌طور که احتمالا خودتان هم می‌دانید، عوامل زیادی، مثل روش تفکر، سن، بیماری‌های احتمالی، ناتوانی‌های جسمانی و حتی شغل شما روی عزت نفس شما تأثیرگذار هستند. علاوه بر این‌ها، عوامل ژنتیکی که شخصیت یک فرد را شکل می‌دهند نیز در میزان عزت نفس او مؤثرند.
اما این معمولا تجربه‌های ماست که پایه‌های عزت نفسمان را شکل می‌دهد. برای مثال، معمولا افرادی که به‌طور مداوم انتقاد و شکایت‌های اعضای خانواده و اطرافیان خود را تحمل می‌کنند، عزت نفس کمتری دارند. اگر نشانه‌هایی را که در بالا برای نداشتن عزت نفس ذکر شد برایتان آشنا هستند، ۱۰ مورد از عواملی را که روی آن تأثیرگذار هستند، برای شما لیست کرده‌ایم. با انجام این کارها و تمرین مداوم می‌توانید به تقویت عزت نفس خود بپردازید.
۱. با خودتان مهربان باشید
صدایی که در سرتان به شما می‌گوید کاری را می‌توانید انجام دهید بسیار قدرتمندتر از چیزی است که تصور می‌کنید. تلاش کنید با خودتان مهربان باشید. اگر مدام با افکار منفی دست‌وپنجه نرم می‌کنید، یک ایده خوب این است که طوری با خودتان حرف بزنید که با دوستانتان صحبت می‌کنید. شاید در ابتدا این کار سخت باشد اما با تمرین در آن استاد خواهید شد و عزت نفس خود را افزایش خواهید داد.
تمرین عزت نفس: سه نکته‌ای را که در مورد خود دوست دارید بنویسید و توضیحشان بدهید.
۲. خودتان را مقایسه نکنید
یکی از راه های تقویت عزت نفس دوری از مقایسه‌کردن است. مقایسه‌کردن خودتان با دیگران تنها باعث احساس ناراحتی شما می‌شود و عزت نفس را پایین می‌آورد. برای بالا بردن عزت نفس تلاش کنید به‌جای فکر‌کردن به دیگران و موفقیت‌هایشان، روی اهداف و دستاوردهای خود تمرکز کنید. هیچ‌کس دوست ندارد فشار مقایسه‌شدن را تحمل کند.
۳. تحرک داشته باشید
ورزش‌کردن یک راه خوب برای افزایش انگیزه است. برای خود اهداف کوتاه‌مدت تعریف کنید و با رسیدن به این هدف‌ها، عزت نفس خود را افزایش دهید. همچنین ورزش‌کردن و عرق‌کردن باعث ترشح هورمون دوپامین در بدن می‌شود. این هورمون وظیفه ایجاد حس خوب را دارد.
۴. هیچ‌کس بی‌نقص نیست
برای داشتن عزت نفس بالا همیشه تلاش کنید بهترین حالت خود را به نمایش بگذارید اما در نظر داشته باشید کمال، یک هدف غیرواقع‌گرایانه است.
۵. همه اشتباه می‌کنند
برای یادگیری و پیشرفت باید اشتباه کنید پس درصورتی‌که اشتباهی کردید خود را تنبیه نکنید. همه اشتباه می‌کنند این تنبیه کردن باعث کاهش عزت نفس شما می‌شود.
۶. بر چیزهایی که می‌توانید تغییر دهید تمرکز کنید
به‌راحتی می‌توان با تمرکز روی چیزهایی که خارج از کنترل ما هستند خود را مشغول کرد اما در پایان این مشغولی دستاوردی ندارد. به‌جای این کار، تلاش کنید نیرو و زمان خود را روی مسائلی که در کنترل شما هستند متمرکز کنید و ببینید چگونه می‌توانید آنها را بهتر کنید.
تمرین عزت نفس: در خصوص مسائلی که درباره آنها خوشحال نیستید بنویسید و راهکارهایی برای تغییر آنها ارائه دهید.
۷. کاری را انجام دهید که شما را خوشحال می‌کند
اگر زمان خود را صرف انجام کارهایی می‌کنید که شما را خوشحال می‌کنند، احتمالا طرز فکر مثبت‌تری دارید. تلاش کنید در برنامه ریزی روزانه خود زمانی را به خودتان اختصاص دهید و در این زمان، کارهایی را که دوست دارید مثل مطالعه، آشپزی یا استراحت روی مبل، انجام دهید. انجام این‌چنین کارها، باعث رضایت شما می‌شود.
۸. برای اتفاقات کوچک خوشحالی کنید
صبح زود به‌موقع از خواب بیدار می‌شوید. تخم‌مرغ‌هایتان را به بهترین صورت آب‌پز می‌کنید. این‌ها همه پیروزی‌های کوچکی هستند که در طول روز به آنها دست پیدا می‌کنید. تلاش کنید از این موفقیت‌های کوچک خوشحال شوید و حس بهتری نسبت به زندگی داشته باشید تا به افزایش عزت نفس خود کمک کنید.
تمرین عزت نفس: در پایان هر روز سه کاری را که به‌خوبی انجام داده‌اید، یادداشت کنید.
۹. دوست خوبی باشید
کمک‌کردن و اهمیت‌دادن به دیگران از راه های تقویت عزت نفس است. همچنین باعث می‌شود نسبت به خودتان نیز احساس بهتر و زیباتری داشته باشید.
۱۰. با افرادی که از شما حمایت می‌کنند معاشرت کنید
برای بالا بردن عزت نفس کسانی را پیدا کنید که به شما حس خوبی می‌دهند و از افرادی که طرز فکر منفی دارند پرهیز کنید.
راه های تقویت عزت نفس کارکنان در محیط کار
اگر از آن دسته مدیرانی هستید که به‌تازگی به اهمیت عزت نفس و تأثیر آن در شرکت و سازمان خود پی برده‌اید، حتما دوست دارید که برای رشد این بُعد در کارکنانتان اقداماتی را انجام دهید؛ البته تقویت عزت نفس به‌آسانی آموزش یک نرم‌افزار جدید به کارکنان نیست. در اینجا با باورها و عقاید افراد سروکار دارید و شاید ناچار باشید که با ده‌ها سال حس ناامنی‌ای که در جهان‌بینی آنها ریشه دوانده است، به مقابله برخیزید؛ اما به‌کاربردن چند سیاست و اجرای چند تاکتیک به شما کمک می‌کند که از اعضای تیمتان سریع‌تر پاسخ بگیرید:
۱. از روش «۳ت» پیروی کنید
اولین گام برای تقویت عزت نفس کارکنان این است که رفتار خودتان را ملاحظه کنید. مطمئن شوید که برای شکوفایی عزت نفس کارکنان، محیط مناسبی را خلق می‌کنید. کارشناسان اصول مدیریت، این ۳ عامل مشترک را در ارتقای عزت نفس کارکنان توصیه می‌کنند:
- تقدیر: به اعضای تیمتان نشان دهید که ارزشمند هستند و سازمان برای دستیابی به نتیجه و رسیدن به موفقیت به حضورشان نیاز دارد.
- تأیید: نشان دهید که از کار آنها و روش‌هایی که برای رسیدن به هدف به کار می‌بندند، رضایت‌خاطر دارید.
- توجه: نشان دهید که مراقب تیمتان هستید و برای رسیدگی به هرگونه دغدغه، نگرانی یا مشکلی، فرصت مناسبی را در اختیارشان قرار می‌دهید.
دقت کنید که لازم است هرکدام از این اعمال را در کنار یکدیگر انجام دهید تا اثرگذاری نهایی را روی عزت نفس اعضای تیمتان داشته باشید؛ توجه‌کردن بدون تقدیر‌کردن، یعنی مدیریت خُرد و تقدیر‌کردن بدون توجه‌کردن، یعنی انتقال احساس پوچی
۲. از عبارات تأییدی به‌گونه‌ای استفاده کنید که اجرایی باشند
مهم است که از چه زبان، لحن و واژگانی استفاده می‌کنید؛ گفتن این عبارت که «من باهوش هستم» یا «من اعتماد به نفس دارم» درمورد افرادی که عزت نفس پایینی دارند، چندان مؤثر نیست؛ این کار از باور واقعی آن شخص بسیار دور است و می‌تواند اثر معکوسی به جا بگذارد و حتی احساس منفی او را تقویت کند؛ در عوض، از عبارات باورپذیرتری استفاده کنید؛ برای مثال، عبارت «من موفق خواهم شد» را جایگزین «من باهوش هستم» کنید؛ با این تغییر جزئی تصدیق می‌کنید که آن شخص هنوز در میانه راه قرار دارد و می‌تواند برای ارتقای خود تلاش کند؛ همچنین خوش‌بینی خود را نسبت به آینده نشان می‌دهید.
۳. موفقیت‌های کارکنان را در توسعه فردی جشن بگیرید
وقتی اعضای تیمتان به اهدافی که تنظیم کرده بودند دست می‌یابند، از جشن‌گرفتن و استقبال‌کردن از این موضوع غافل نشوید؛ این هدف می‌تواند هرچیزی باشد؛ از رودرروشدن با یک همکار گرفته تا برخورد با مدیریت ایده‌ای جدید. شاید برایند موقعیتی محسوس و مشهود نباشد، اما مهم این است که برای شکل‌گیری عزت نفس چه شیوه‌ای را دنبال می‌کنید؛ همین شیوه است که ارزش جشن‌گرفتن را تعیین می‌کند.
۴. نقاط قوت و ضعف کارکنان را فهرست کنید
هرکسی نقاط ضعف و قوت خودش را دارد. مشکل اینجاست که عزت نفس متزلزل می‌تواند نقاط ضعف را همچون کوهی بر سر اعضای تیم نابود کند و نقاط قوت را از چشم آنها بیندازد.
مهم است که بتوانید فهرستی واقعی از نقاط قوت و ضعف افراد پیدا کنید. وقتی اعضای تیمتان احساس خوبی نداشته باشند، می‌توانند به نقاط قوت خود نگاه کنند؛ در صورتی که اعضای تیم به نقایص خود آگاه باشند، می‌توانند برای بهبود آنها تلاش کنند و برای رشد فردی و رفتار حرفه ای خود گام بردارند.
۵. رهبری را به‌صورت عملی و مستمر انجام دهید
ارتقای عزت نفس کارکنان ۱شبه اتفاق نمی‌افتد، بلکه اتفاقی است که ممکن است شما را به‌مدت ۱ سال و حتی بیشتر درگیر کند.
رهبر خوب کسی است که با هریک از اعضای تیمش به‌اندازه کافی ارتباط بگیرد تا سطح عزت نفس او را بشناسد؛ چنین رهبری برای اینکه میزان عزت نفس افراد در سطح خوبی حفظ شود، تلاش می‌کند و در عین حال، می‌کوشد تا عزت نفس پایین افراد را ارتقا دهد.
یادتان باشد که کارکنانی که عزت نفس بالایی دارند، خودمختارتر، وفادارتر و با خلاقیت بیشتر هستند؛ چنین افرادی بیشتر درگیر کار می‌شوند و از اعتماد‌به‌نفس خود برای بهبود شرایط سازمان استفاده خواهند کرد.
شما به‌عنوان کارفرما یا مدیر می‌توانید با هدایت تیمتان به‌سمت موفقیت، کارکنانتان را به افرادی مستقل، با عزت نفس بالا و همچنین باانگیزه در کاری که انجام می‌دهند، تبدیل کنید. شاید نتوانید سلامت روانی کارمندان را کامل کنترل کنید، اما در کنترل محیط کار این افراد ناتوان نیستید.
خلاصه
عزت نفس نقش مهمی در داشتن روحیه‌ی بالا و موفقیت در زندگی دارد. برای بالا بردن عزت نفس راه های مختلفی وجود دارد؛ مانند دوری از مقایسه و فعالیت فیزیکی که به‌طور کامل به این راه‌ها اشاره کردیم. در این مطلب توضیح دادیم عزت نفس یعنی چه، نشانه های کمبود یا بالا بودن بیش از حد عزت نفس چیست و راه های تقویت عزت نفس کدامند.
عزت نفس یکی از معیارهای سنجش هوش هیجانی است. در این آزمون شرکت کنید تا هوش هیجانی خود را بیشتر بشناسید.
به‌کمک تست‌های خودشناسی، توانایی‌ها و استعدادهایتان را بشناسید.
دیدگاه