بیمه اجباری چیست؟ (بررسی شرایط، نرخ و نکات دیگر بیمه اجباری)
یکی از بهترین روش‌ها برای تسهیل شرایط بحرانی در زمان وقوع اتفاقات و حوادث مختلف، استفاده از بیمه است. انواع بیمههای مختلف مانند بیمه اجباری، برای بخش‌های گوناگون زندگی افراد جامعه در نظر گرفته شده که می‌توان از جمله مهمترین آن‌ها به بیمه عمر، بیمه اموال، بیمههای حوادث و البته بیمه اجباری فردی اشاره کرد. هر کدام از این بیمه‌ها با ارائه شرایط و تسهیلات ویژه‌ای، از ما حمایت می‌کنند. در این نوشتار قصد داریم به بررسی دقیق و کامل بیمه اجباری تامین اجتماعی و فرق بیمه اجباری و اختیاری بپردازیم و شرایط و قوانین آن را به‌صورت کامل با هم بررسی کنیم.
بیمه اجباری چیست؟
پیش از آغاز این مطلب و بررسی بخش‌های گوناگون بیمه اجباری، ابتدا باید بدانیم بیمه اجباری چیست و شامل چه کسانی می‌شود.
تمام کسانی که در پی عقد یک قرارداد کار با کارفرما، کار خود را بر اساس دستور و درخواست کارفرما آغاز می‌کنند، تحت پوشش قانون کار بوده و باید تحت پوشش بیمه سازمان تامین اجتماعی قرار بگیرند؛ این بیمه به‌عنوان بیمه اجباری شناخته می‌شود. سازمان تامین اجتماعی یک سازمان ارائه بیمه همگانی بوده و انواع تسهیلات حمایتی در حالت‌های مختلف هم‌چون بازنشستگی، نیازهای درمانی، بیکاری، حوادث و یا انواع شرایط خاص هم‌چون بارداری و از کارافتادگی را تحت پوشش قرار میدهد.
بیمه اجباری یکی از مهمترین بیمههای ارائه شده در این سازمان است و تمام کارفرماها، بدون هیچگونه استثنایی، باید همه نیروهای مجموعه خود را در این سازمان بیمه کنند. بیمه اجباری به هدف حمایت و پشتیبانی از نیروهای کار جامعه عرضه شده است و موارد مختلفی را نیز تحت پوشش قرار میدهد.
برخی از مهمترین موارد تحت پوشش در بیمه اجباری، شامل موارد زیر است:
- پرداخت هزینه‌های درمان فرد بیمه شده در زمان بیماری، وقوع حوادث و بارداری؛
- پرداخت مستمری ماهانه در دوران بازنشستگی فرد؛
- پرداخت مستمری ماهانه در صورت از کارافتادگی فرد نیز تحت پوشش بیمه اجباری است؛
- پرداخت مستمری ماهانه در صورت فوت فرد به خانواده و بازماندگان وی؛
- پرداخت مستمری ماهانه در صورت بیکاری فرد؛
- اعطای کمک‌هزینه ازدواج به فرد بیمه‌شده.
با توجه به این موارد، می‌توان تعهدات بیمه اجباری را به ۲ شکل کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت تقسیم نمود.
در تعهدات کوتاه‌مدت بیمه اجباری، سازمان بیمه پرداخت مبالغ مختلف هم‌چون کمک‌هزینه‌های درمانی را برعهده می‌گیرد که احتمالا همه ما از این خدمات تا به حال استفاده کرده‌ایم؛
بخش دوم یعنی تعهدات طولانی‌مدت بیمه اجباری، برای مواردی در نظر گرفته شده که فرد پس از سال‌ها خدمت در جامعه و به‌عنوان یک نیروی کاری، به دوران میانسالی و پیری رسیده و به حمایت‌های دولتی نیاز دارد. در این صورت، کمک‌هزینه‌های دوره بازنشستگی، از کارافتادگی، فوت و یا بیکاری به فرد بیمه‌شده یا بازماندگان او پرداخت خواهد شد.
شرایط بیمه اجباری چیست؟
مهمترین و اصلی‌ترین شرایط بیمه اجباری، وجود رابطه کارگر و کارفرما است و در واقع برای بیمه اجباری، هیچ شرط دیگری مد نظر قرار نمی‌گیرد. بنابراین در صورتی که به‌عنوان نیروی کار به یک مجموعه و سازمان مراجعه کرده و یک قرارداد شفاهی یا کتبی را پذیرفته و امضا میکنید؛ رابطه کاری کارگر و کارفرما، بین شما ایجاد خواهد شد و بنابراین کارفرما موظف است که شما را بیمه کند.
بیمه نکردن نیروهای مجموعه و سازمان، عواقب بسیار سنگینی برای مجموعه‌های تجاری و کارفرماها ایجاد می‌کند. برخی از کارفرماها عنوان می‌کنند که نیروهای خود را تنها پس از مدت زمان مشخصی بیمه اجباری خواهند کرد و آن دوره اولیه به‌عنوان زمان کاری در نظر گرفته نمی‌شود.
باید بدانید که حتی در قراردادهای ساعتی و روزانه، کارفرما موظف است نیروهای کاری را بیمه اجباری کند و هیچ شرایطی نمی‌تواند این قانون را نقض نماید. از سوی دیگر، در برخی مواقع نیروها و کارفرما با امضای قراداد آزمایشی، کار خود را آغاز می‌کنند. در قرارداد کار آزمایشی نیز شرط بیمه اجباری وجود دارد و کارفرما حتی در این شرایط نیز باید تمام نیروهای شاغل در مجموعه را بیمه کند.
بیمه اجباری شامل تمام نیروهای شاغل در جامعه می‌شود، در ادامه به برخی از این افراد اشاره خواهیم کرد:
- تمام افراد شاغل در کارخانه‌ها، کارگاه‌ها و سازمان‌های دولتی یا خصوصی؛
- کارکنان پیمانی سازمان‌ها و نهادهای دولتی؛
- تمام افراد شاغل در مشاغل صنفی؛
- تمام افراد شاغل در مناطق آزاد و تجاری؛
- دامداران و کشاورزان نیز مشمول بیمه اجباری می‌شوند؛
- اتباع بیگانه شاغل در ایران؛
- رانندگان وسایل نقلیه درون شهری و بیرون شهری؛
- تمام کارگران ساختمانی.
همه این افراد بر طبق قانون کار کشور، باید تحت پوشش بیمه قرار بگیرند و نوع بیمه آن‌ها به‌عنوان بیمه اجباری شناخته می‌شود.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
نرخ بیمه اجباری چیست؟
بر طبق قوانین سازمان تامین اجتماعی، برای بیمه اجباری، باید ماهانه ۳۰ درصد از حقوق نیروی کار به‌عنوان حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی پرداخت شود و انواع تعهدات و کمک‌هزینه‌های آتی که سازمان در قبال فرد بر عهده می‌گیرد، با استفاده از این مبلغ پرداختی به‌ازای افراد انجام خواهد شد. با این وجود باید بدانید که تمام ۳۰ درصد حق بیمه، از حقوق نیروی کار کسر نمی‌شود و بخشی از این درصد پرداختی، برعهده نیروی کار و بخش اعظم آن، برعهده کارفرما است.
به‌صورت کلی، ۲۳ درصد از حق بیمه اجباری پرداختی برعهده کارفرما بوده و ۷ درصد دیگر از حقوق نیروی کار کسر می‌شود. این مبلغ با توجه به تورم، سالانه افزایش پیدا می‌کند و برای مثال در سال ۱۴۰۰ مبلغ حق بیمه بدین میزان تعیین شده است:
- برای ماه‌های ۳۱ روزه: مبلغ کل بیمه ۱۳۸.۲۰۰ تومان که ۸۷۲.۶۰۰ تومان برعهده کارفرما و مبلغ ۲۶۵.۵۸۰ تومان از آن برعهده نیروی کار است؛
- برای ماه‌های ۳۰ روزه: مبلغ کل بیمه ۱۱۶.۴۰۰ تومان است که مبلغ ۸۵۲.۲۶۰ تومان آن برعهده کارفرما و مبلغ ۲۵۹.۳۸۰ تومان برعهده نیروی کار است.
البته این میزان از حق بیمه برای مشاغل عادی بوده و حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور کمی متفاوت است و علاوه بر ۲۳ درصد حق بیمه از سوی کارفرما، باید ۴ درصد حق مشاغل سخت نیز به آن افزوده شود. در ادامه‌ی مطلب فرق بین بیمه اجباری و اختیاری را بررسی خواهیم کرد.
فرق بیمه اجباری و اختیاری چیست؟
در این بخش و برای درک بهتر تفاوت مابین بیمه اختیاری و بیمه اجباری، باید بیمه اختیاری را به‌صورت خلاصه معرفی کنیم. همان‌گونه که شما هم می‌دانید، همه افراد برای یک کارفرما و مجموعه مشخص کار نمی‌کنند و بخش عظیمی از نیروهای کار کشور، با داشتن یک شغل مستقل، به‌صورت شخصی به درآمدزایی می‌پردازند. این افراد به دلیل عدم وجود یک کارفرما، تحت پوشش قانون کار قرار نمی‌گیرند و به همین خاطر بیمه اجباری نیز برای آن‌ها تعریف نشده است.
با این وجود، این افراد نیز همانند تمام افراد جامعه، در معرض خطرهای مختلفی قرار دارند و به همین دلیل سازمان تامین اجتماعی شرایط خاصی برای آن‌ها در نظر گرفته و این افراد می‌توانند خود را به‌صورت خویش‌فرما و یا اختیاری بیمه کنند. از آن‌جا که هیچگونه تعهد و تقیدی برای این نوع بیمه وجود دارد، این بیمه را بیمه خویش فرما تامین اجتماعی یا بیمه اختیاری می‌نامند.
بیمه اختیاری و بیمه اجباری، تفاوتهای زیادی با یکدیگر دارند و به‌صورت کلی بیمه اجباری تسهیلات و شرایط بهتری را به بیمه‌شدگان ارائه میدهد. مهمترین فرق بیمه اجباری و اختیاری را در ادامه با هم بررسی خواهیم کرد:
- بیمه بیکاری: بیمه بیکاری به‌صورت اختصاصی برای بیمه اجباری وجود دارد و افراد دارای بیمه اختیاری، نمی‌توانند این تسهیلات را دریافت کنند؛ زیرا در بیمه اجباری، قرارداد مابین کارگر و کارفرما ممکن است به هر دلیلی به‌اتمام برسد و فرد تا زمان یافتن یک کار دیگر، بیکار خواهد بود. در این صورت سازمان تامین اجتماعی به‌صورت ماهانه به این فرد، مستمری بیکاری پرداخت می‌کند؛
- پرداخت فرانشیز: در صورتی که فرد دارای بیمه اجباری باشد، در زمان مراجعه به بیمارستان‌های تامین اجتماعی، هیچ مبلغی پرداخت نکرده و تمام خدمات برای او رایگان خواهند بود. این موضوع برای بیمههای اختیاری کمی تفاوت دارد و در این صورت، فرد بیمه‌شده به‌عنوان بیمه اختیاری باید ۱۰ درصد به‌عنوان فرانشیز پرداخت نماید؛
- نرخ بیمه: همان‌گونه که در بخش پیش گفتیم، نرخ بیمه اجباری به‌صورت ثابت و مشخص ۳۰ درصد تعیین شده است، اما در بیمه اختیاری، ۳ نوع نرخ بیمه مختلف وجود دارد که هر کدام تسهیلات مشخصی را ارائه می‌دهند. نرخ‌های مختلف برای بیمه اختیاری شامل ۱۲، ۱۴ و ۱۶ درصد حق بیمه بوده و افراد با توجه به نیاز و شرایط خود، می‌توانند یکی از آن‌ها را برگزینند؛
- شرط سنی: در بیمه اجباری هیچگونه محدودیت سنی وجود ندارد و هر نیروی کار با هر میزان سن، باید بیمه شود. این موضوع در بیمه اختیاری کمی متفاوت است و شرط سنی خاصی برای افراد تعیین شده است. افرادی که می‌خواهند برای بیمه اختیاری اقدام کنند، باید حداقل یک ماه سابقه بیمه داشته و زیر ۵۰ سال سن داشته باشند. زنان خانه‌دار بالای ۴۵ سال نیز نمی‌توانند بیمه اختیاری شوند.
افرادی که دارای بیمه اختیاری هستند، می‌توانند با توجه به نرخ بیمه انتخابی خود، از انواع تسهیلات سازمان تامین اجتماعی هم‌چون مستمری بازنشستگی، فوت، از کارافتادگی، خدمات درمانی، هزینه کفن و دفن، وسایل کمک‌پزشکی، کمک‌هزینه ازدواج، غرامت دستمزد بیماری و بارداری بهره ببرند.
جمع‌بندی
بیمه اجباری یکی از مهمترین حمایت‌های قانونی و دولتی کشور از نیروهای کار است و به همین خاطر تمام کارفرماها بدون هیچ عذر و بهانه‌ای، باید نیروهای خود را بیمه کنند.
نکته مهمی که در انتهای این نوشتار باید به آن اشاره کنیم این است که در اغلب اوقات، افراد پس از چند سال کار و فعالیت و پرداخت حق بیمه، به دلایل مختلفی از کار اخراج شده و یا قراردادشان تمدید نمی‌شود. در این حالت، برای از بین نرفتن سوابق بیمه و عدم ایجاد اشکالات مختلف برای استفاده از تسهیلات بیمه، افراد می‌توانند به شعبه‌های مختلف سازمان تامین اجتماعی مراجعه کرده و بیمه اجباری خود را به بیمه اختیاری تغییر دهند. در این صورت سوابق بیمه آن‌ها با مشکل مواجه نشده و می‌توانند همانند گذشته، از انواع تسهیلات ارائه شده توسط سازمان تامین اجتماعی، بهره ببرند.
با ساختن یک رزومه حرفه‌ای، برای استخدام در بهترین فرصت‌های شغلی اقدام کنید.
دیدگاه