زنجیره ارزش یا Value chain چیست و چگونه تحلیل میشود؟
- زنجیره ارزش چیست؟
- تحلیل زنجیره ارزش
- فعالیتهای اصلی و پشتیبانی
- گامهای تحلیل زنجیره ارزش
- مثالی از تحلیل زنجیره ارزش
- قالب‌های تحلیل زنجیره ارزش
زنجیره ارزش یا value chain چیست و تحلیل آن چطور می‌تواند به کسبوکار شما کمک کند؟ در این مطلب درباره‌ی تحلیل زنجیره ارزش، مزیت رقابتی و قالب‌های تحلیل زنجیره ارزش صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
مزیت رقابتی کسبوکار شما چیست؟ ضمانت ارزش‌گذاری به کسبوکارها کمک میکند تا دریابند که چگونه خود را از سایر رقبا متمایز کنند. اما چگونه می‌توانید بگویید که فعالیتهای کسبوکار شما بیش‌ترین ارزش را برای مشتریان به همراه دارد و حاشیه سود خوبی را برای شما رقم می‌زند؟ برای پاسخ به این سؤال، باید بدانید که زنجیره ارزش چیست؟
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
زنجیره ارزش چیست؟
از زنجیره ارزش برای شرح تمام فعالیتهای کسبوکار در تولید محصول، از ابتدا تا انتها (طراحی، تولید، توزیع)، استفاده میشود؛ تحلیل زنجیره ارزش یک مدل بصری از این فعالیتها را برای کسبوکارها ارائه میکند.
با این تحلیل‌ها می‌توانید برای ایجاد مزیت رقابتی گام‌هایی را بردارید، کارآمدی را بهبود بخشید و حاشیهی سود را افزایش دهید. بیایید به تحلیل زنجیره ارزش عمیق‌تر نگاه کنیم و ببینیم که چگونه می‌توانید فعالیتهای کسبوکارتان را تحلیل کنید. حال که متوجه شدید زنجیره ارزش چیست در ادامه به تحلیل آن می‌پردازیم.
تحلیل زنجیره ارزش
تحلیل زنجیره ارزش روشی برای کسب‌وکارهاست تا فعالیت‌هایی را که برای ساخت محصول انجام می‌دهند، تحلیل کنند. هنگامی که تحلیل فعالیتها انجام شد، کسبوکار می‌تواند برای ارزیابی روش‌های بهبود مزیت رقابتی خود، از نتایج تحلیل استفاده کند.
مزیت رقابتی در زنجیره ارزش
مزیت رقابتی (Competitive Advantage) چیزی است که کسبوکار شما را از سایر رقبا متمایز میکند. برای توسعه‌ی مزیت رقابتی، به تصور روشنی از بازار هدف خود و مزایای محصولی که ارائه می‌دهید و همچنین به درک درستی از رقبا و محصولاتی که آنها ارائه می‌دهند، نیاز دارید. شما از تحلیل زنجیره ارزش می‌توانید برای بهبود مزیت رقابتی خود استفاده کنید.
هر کسب‌وکاری می‌تواند در زمینه‌های زیر مزیت رقابتی کسب کند:
۱. رهبری هزینه
هدف استراتژی رهبری هزینه این است که ارائه‌دهنده‌ای با کم‌ترین هزینه در صنعت یا بازار خود باشد. شرکت‌هایی که با استراتژی هزینهی کم پیشرفت می‌کنند، کارآمدی عملیاتی بسیار بالایی دارند و از مواد و منابع کم‌هزینه استفاده می‌کنند تا قیمت کلی محصول یا سرویس خود را کاهش دهند. از نتایج تحلیل زنجیره ارزش می‌توانید برای بهتر کردن مزیت رقابتی و رهبری هزینه خود استفاده کنید.
نمونه‌های رهبری هزینه:
- مک‌دونالد (McDonald‘s)؛
- والمارت (Walmart).
۲. تمایز
در استراتژی تمایز، مزیت رقابتی از طریق ارائه‌ی محصول یا سرویس منحصربه‌فرد یا بسیار تخصصی به دست می‌آید. در این روش، کسبوکار به تخصیص زمان و منابع برای نوآوری، تحقیقات و توسعه نیاز دارد. استراتژی موفق تمایز به کسبوکار اجازه می‌دهد که قیمت بالاتری را برای محصول یا سرویس خود تعیین کند. پس از تحلیل زنجیره ارزش می‌توانید این مزیت را بهبود دهید.
نمونه‌های استراتژی متمایزسازی:
- استارباکس (Starbucks)؛
- اپل (Apple).
بهترین کار این است که روش مزیت رقابتی مشخصی را برگزینید و روی انجام آن تمرکز کنید. بر اساس روشی که انتخاب می‌کنید، هدف تحلیل زنجیره ارزش شما برای بهبود حاشیه سود، کاهش قیمت یا تولید محصول متمایز خواهد بود. بعد از انجام این کار، تصور روشنی از اهداف کسبوکار خود پیدا می‌کنید، می‌دانید که چگونه برای ارزش‌گذاری، برنامه‌ای را طرح کنید و تغییراتی را اِعمال کنید که ممکن است برای بهبود کارآمدی لازم باشند. حال که متوجه شدید اهمیت مزیت رقابتی در زنجیره ارزش چیست در ادامه به بررسی تحلیل زنجیره ارزش پورتر می‌پردازیم.
تحلیل زنجیره ارزش پورتر (Porter’s Value Chain Analysis)
میشل پورتر (Michael Porter)، که استاد مدرسه‌ی کسبوکار هاروارد است، در کتاب خود به نام مزیت رقابتی (Competitive Advantage)، مدل ساده‌ای را برای زنجیره ارزش معرفی کرده‌است. او گامهای لازم را برای انجام زنجیره‌‌ی ارزش مطرح کرده و فعالیتهای کسب‌وکاری را در ۲ دسته‌ی «اصلی» و «پشتیبانی» قرار داده‌است.
گامهای تحلیل زنجیره ارزش
پس از آشنایی با این که زنجیره ارزش چیست و بررسی نحوه تحلیل آن، دریافتید که تحلیل زنجیره ارزش به تحقیق و مطالعه نیاز دارد و برای توسعه‌ی آن به زمان احتیاج دارید. در ادامه، گامهای کلی را برای تهیه‌ی تحلیل زنجیره ارزش بیان کرده‌ایم:
۱. فعالیتهای اصلی و پشتیبانی کسبوکار را تعیین کنید
قدم اول در ایجاد تحلیل زنجیره ارزش ، شناسایی فعالیتهای اصلی و پشتیبانی است. این فعالیتها، فرایندها و سیستم‌های اصلی هر کسب‌وکاری هستند که برای توسعه‌ی محصول یا سرویس خود، آنها را به کار می‌گیرند.
فعالیتهای اصلی و پشتیبانی مواردی هستند که زنجیره‌‌ی ارزش را می‌سازند و هر دو شامل اقداماتی می‌شوند که برای توسعه‌ی محصول یا سرویس، از مواد خام اولیه گرفته تا محصول نهایی، ضروری هستند.
فعالیتهای اصلی تحلیل زنجیره ارزش
در ادامه، ۵ فعالیت اصلی را ذکر می‌کنیم که تمام اقدامات لازم برای تولید محصول پیشنهادی کسبوکار را شامل می‌شوند:
- تدارکات داخلی: چگونگی تهیه‌ی مواد و منابع از تأمین‌کنندگان پیش از تولید محصول یا سرویس، از جمله موارد تدارکات داخلی هستند؛
- مجموعه‌ی عملیات: مجموعه عملیات چگونگی فرایند تبدیل منابع و مواد برای تولید محصول یا سرویس نهایی هستند؛
- تدارکات خارجی: هنگامی که تولید محصول یا سرویس به پایان رسید، باید آن را توزیع کرد. تدارکات خارجی فرایند تحویل را توصیف میکند؛
- بازاریابی و فروش: این کار چگونگی ارائه و فروش محصول یا سرویس شما به بازار هدف مدنظرتان را در بر می‌گیرد؛
- خدمات: پشتیبانی‌ای که کسب‌و کار برای مشتری فراهم میکند، خدمات نامیده میشود و می‌تواند شامل پشتیبانی و آموزش برای محصول، بیمه‌نامه و ضمانت کالا باشد.
فعالیتهای پشتیبانی تحلیل زنجیره ارزش
فعالیتهای پشتیبانی به فعالیتهای اصلی در ایجاد مزیت در مقایسه با رقبا کمک می‌کنند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- زیرساخت شرکت: این مورد سیستم‌های مدیریتی، مالی و حقوقی‌ای را در بر می‌گیرد که هر شرکتی برای تصمیم گیری های کسبوکار و مدیریت کارآمد منابع، آنها را در اختیار دارد؛
- مدیریت منابع انسانی: مدیریت منابع انسانی تمام فرایندها و سیستم‌های مربوط به مدیریت کارمندان و استخدام نیروهای جدید را در بر می‌گیرد. این مورد برای شرکت‌هایی که خدمات حضوری ارائه می‌دهند، مسئله‌ی بسیار مهمی است و داشتن کارمندان عالی می‌تواند به عنوان مزیت رقابتی در نظر گرفته شود؛
- توسعه‌ی تکنولوژی: توسعه‌ی تکنولوژی به نوآوری کسبوکار کمک میکند. از تکنولوژی می‌توان در گامهای مختلف زنجیره‌‌ی ارزش، برای به دست‌آوردن مزیت در برابر رقبا استفاده کرد. این کار با افزایش کارآمدی و کاهش هزینه‌های تولید انجام میشود؛
- تدارکات: تدارکات چگونگی تأمین مواد و منابع برای محصول و پیدا کردن تأمین‌کنندگان را در بر می‌گیرد. هدف تدارکات یافتن منابع باکیفیتی است که با بودجه‌ی کسبوکار متناسب باشد.
با ساختن یک رزومه حرفه‌ای، برای استخدام در بهترین فرصت‌های شغلی اقدام کنید.
۲. ارزش و هزینهی این فعالیتها را تحلیل کنید
دومین گام در تحلیل زنجیره ارزش، تحلیل‌کردن ارزش و هزینهی فعالیت‌هاست. تیمی که وظیفه‌ی آن فراهم کردن تحلیل ارزش است، باید جلسه‌ی طوفان فکری را برگزار کنند تا روش‌هایی را بیابند که از طریق آنها به طور کلی برای مشتریان و کسبوکارها ارزش‌گذاری کنند. فعالیت را با مزیت رقابتی‌ای که در تلاش هستید که آن را به دست آورید (رهبری هزینه یا متمایزسازی)، تطبیق دهید و ببینید که آیا در راستای این هدف هست یا خیر.
پس از اینکه تحلیل زنجیره ارزش تکمیل شد، هزینهی فعالیتها را بررسی کنید. آیا این فعالیت به نیروی کار احتیاج دارد؟ هزینهی مواد اولیه چقدر است؟ پرسیدن موارد این‌چنینی به شناسایی فعالیت‌هایی که مقرون‌به‌صرفه یا هزینه‌بر هستند، کمک میکند. این‌جا نقطه‌ای است که می‌توان حوزه‌های پیشرفت را پیدا کرد.
۳. فرصتهایی را که برای به دست آوردن مزیت رقابتی دارید، شناسایی کنید
هنگامی که تحلیل زنجیره ارزش انجام شد، سهام‌داران اصلی کسبوکار می‌توانند به نقاطی که کسبوکار در آنها سرآمد است و مواردی که می‌توان آنها را بهبود بخشید، نگاهی کلی داشته‌باشند.
با مواردی شروع کنید که به تغییرات کمی نیاز دارند، اما نتایج تأثیرگذاری را به دنبال خواهند داشت. پس از اینکه موفقیت‌های ساده شناسایی و حاصل شدند، شما و تیمتان می‌توانید از عهده‌ی چالش‌های بزرگ‌تری برآیید که ممکن است مانعی بر کارآمدی باشند.
تحلیل زنجیره ارزش از چگونگی تغییر اقدامات و فرایندها برای ارائه‌ی بیش‌ترین ارزش به بازار هدف و افزایش حاشیهی سود برای شرکت، تصویر روشنی پدید می‌آورد. پس از این که متوجه شدید value chain چیست و تحلیل آن چه اهمیتی دارد، در ادامه به مثال‌های زنجیره ارزش می‌پردازیم.
مثالی از تحلیل زنجیره ارزش
زمانی که دریافتید زنجیره ارزش چیست با چند مثال مفهوم آن را برایتان شفاف‌تر می‌کنیم. تحلیل زنجیره ارزش به کسبوکارها اجازه می‌دهد که فعالیتهای خود را بررسی کنند و به دنبال فرصت‌های رقابتی باشند؛ برای مثال، مأموریت مک‌دونالد، ارائه‌ی گزینه‌های غذایی ارزان‌قیمت به مشتری است. با کمک تحلیل، مک‌دونالد می‌تواند اصلاحات و اقداماتی را شناسایی کند که ارزشی را به محصولات، خدمات یا فعالیتهای آنان می‌افزایند.
در ادامه، نمونه‌ای از تحلیل زنجیره ارزش را خواهیم دید که مربوط به مک‌دونالد و استراتژی رهبری هزینهی آن است.
فعالیتهای اصلی تحلیل زنجیره ارزش
- تدارکات داخلی: مک‌دونالد تأمین‌کنندگان ارزان و ازپیش‌انتخاب‌شده‌ای برای مواد خام غذاها و نوشیدنی‌ها دارد. این شرکت اقلامی مانند سبزیجات، گوشت و قهوه را از تأمین‌کنندگان فراهم میکند؛
- عملیات: این شرکت حق اعطای نمایندگی (Franchise) دارد و مالک هر شعبه‌ای از مک‌دونالد نیز فردی صاحب‌امتیاز است. مک‌دونالد بیش از ۳۷۰۰۰ شعبه در سرتاسر جهان دارد؛
- تدارکات خارجی: به جای رستوران‌های رسمی که صندلی دارند، مک‌دونالد رستوران‌های مدل فست‌فودی (fast-casual) دارد که تمرکز آن بر سرویس پیشخان (counter-service)، سلف‌سرویس (self service) و سرویس‌های بیرون‌بر (drive-through) است؛
- بازاریابی و فروش: استراتژی بازاریابی مک‌دونالد، بر رسانه‌ها و تبلیغات چاپی مانند پُست در شبکه‌های اجتماعی، تبلیغات در مجلات، بیلبوردها و موارد این‌چنینی تمرکز دارد؛
- خدمات: مک‌دونالد تلاش میکند که خدمات مشتری را با کیفیت بالایی ارائه دهد؛ به این منظور، هزاران نفر از کارمندان خود را به طور دقیق آموزش می‌دهد و مزایایی را برای آنها فراهم میکند تا بتوانند مشتریان را به‌خوبی راهنمایی کنند.
فعالیتهای پشتیبانی تحلیل زنجیره ارزش چیست؟
فعالیتهای پشتیبانی زنجیره ارزش به فعالیتهای اصلی در ایجاد مزیت در مقایسه با رقبا کمک می‌کنند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- زیرساخت شرکت: شرکت مک‌دونالد مدیران اجرایی سطح C و مدیران ناحیه‌ای برای نظارت بر فعالیتهای شرکت در مناطق مختلف دارد و همچنین مشاورانی را برای نظارت بر امور حقوقی به‌کار می‌گیرد؛
- مدیریت منابع انسانی: آنها یک صفحه برای کارجویان دارند که افراد جویای کار می‌توانند برای نقش‌‌های سازمانی یا کار در رستوران درخواست دهند. پرداخت حقوق هم به‌صورت ساعتی و هم ثابت است و در جهت جذب استعداد‌ها، برایشان برنامه‌‌های آموزشی در نظر می‌گیرد؛
- توسعه‌ی تکنولوژی: این رستوران به‌منظور ساده‌سازی فرایند سفارش‌گیری، روی دستگاه‌‌های کیوسک لمسی (استند تاچ) سرمایه‌گذاری کرده‌است؛
- تدارکات: مک‌دونالد از طریق یک مؤسسه‌ی بازرگانی تدارکات دیجیتال به‌نام جگر (Jaggaer)، با تأمین‌کنندگان کلیدی در سرتاسر جهان ارتباط برقرار میکند.
به‌عنوان نتیجه‌ی ده‌‌ها سال تلاش و اعتماد عمومی، مک‌دونالد بیش از ۵۰.۸٪ حاشیه سود کسب میکند. پس از این که متوجه شدید value chain چیست و چندین مثال از زنجیره ارزش را نیز بررسی کردیم در ادامه انواع قالب‌های تحلیل آن را بیان خواهیم کرد.
قالب‌های تحلیل زنجیره ارزش
در ادامه، تعدادی از قالب‌های تحلیل زنجیره ارزش را نشان داده‌‌ایم تا به شما در توسعه‌ی نمونه‌ی خودتان کمک کنند.
۱. قالب تحلیل زنجیره ارزش هاب‌اسپات (HubSpot)
می‌توانید از این نسخه‌ی تعاملی مربوط به تحلیل زنجیره ارزش پورتر، که از طریق گوگل‌شیت (Google Sheets) و گوگل‌اسلاید (Google Slides) در دسترس است، برای طرح‌ریزی زنجیره‌‌ی ارزش شرکت خود استفاده کنید.
۲. مدل تحلیل زنجیره ارزش پورتر
قالب تحلیل زنجیره ارزش پورتر به فعالیتهای کسبوکار نگاه کلی دارد.
۳. قالب تحلیل زنجیره ارزش برای هزینهی حاشیهی سود
اگر شما بر اساس فعالیتهای اصلی و پشتیبانی، هزینه را نسبت به حاشیهی سود موردانتظار تحلیل می‌کنید، این قالب برای تحلیل زنجیره ارزش شما مناسب است.
۴. قالب تحلیل زنجیره ارزش برای مؤسسات آموزشی
این مدل به جای تحلیل فعالیت‌هایی که محصولی را تولید می‌کنند یا سرویسی را ارائه می‌دهند، زنجیره ارزش مربوط به توسعه‌ی تحقیقات آموزشی را در بر می‌گیرد.
۵. قالب تحلیل زنجیره ارزش برای محصولات
می‌توانید از این قالب برای تحلیل فعالیت‌هایی که برای ساخت محصول (از مواد خام اولیه گرفته تا محصول نهایی) لازم است، برای تحلیل زنجیره ارزش استفاده کنید.
۶. قالب تحلیل زنجیره ارزش برای تملکات مالی
آیا به‌تازگی با کسبوکار دیگری ادغام یا صاحب آن شده‌اید؟ اگر چنین است، می‌توانید این قالب از تحلیل زنجیره ارزش را برای تحلیل گام‌هایی که در انتقال لازم‌اند، به کار بگیرید.
در آخر
پس از این که متوجه شدید زنجیره ارزش چیست و با نحوه تحلیل آن آشنا شدید، دریافتید که تحلیل زنجیره ارزش کمک میکند تا موقعیت‌های پیشرفت و فعالیت‌هایی را شناسایی کنید که بیش‌ترین ارزش را برای مشتری و کسبوکار شما فراهم می‌کنند. حذف فعالیتهای ناکارآمد روند تولید را سریع‌تر میکند، مزیت رقابتی شما را بهبود می‌بخشد و حاشیهی سود را افزایش می‌دهد.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
منبع: blog.hubspot.com
دیدگاه