بیمه پیمانکاری در قانون تأمین اجتماعی چیست و چگونه محاسبه میشود؟
همه شرکت‌ها و سازمان‌های تولیدی یا ساخت‌وساز، در طول سال‌های طولانی ممکن است تمام یا بخشی از پروژه‌های خود را به سایر مجموعه‌ها محول کنند؛ این پروژه‌ها با استفاده از قرارداد پیمانکاری ثبت می‌شوند و همانند سایر بخش‌های اداری وکاری، هر قرارداد پیمانکاری دارای وجوه مختلفی است. در این نوشتار قصد داریم یکی از بخش‌های مهم قرارداد پیمانکاری، یعنی حق بیمه آن‌ها را با هم بررسی کنیم. اگر در این زمینه ابهامی دارید، با ما همراه شوید تا به پاسخ سوالات خود دست پیدا کنید.
قرارداد پیمانکاری چیست؟
هر کارفرما (صرف نظر از میزان قدرت و فعالیت) به‌طور معمول نمی‌تواند تمام پروژه‌ها را بهصورت شخصی و مستقل اجرا کند و ناگزیر است که از خدمات سایر افراد نیز استفاده کند. این افراد که پیمانکار یا مقاطعه‌کار نامیده می‌شوند، در عوض اخذ مبلغی مشخص، به انجام کاری معین در بازه زمانی خاصی تعهد می‌دهند. به سندی که در بین این دو فرد (حقیقی یا حقوقی) ثبت میشود، قرارداد پیمانکاری می‌گویند.
به این قرارداد ثبت شده، یک حق بیمه خاصی تعلق می‌گیرد که جزئیات آن در دو ماده قانونی یعنی ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی و بخشنامه ۱۴ قانون جدید درآمد، بهصورت کامل معین شده است.
حق بیمه در قراردادهای پیمانکاری
حق بیمه بهصورت کلی مبلغی است که بر طبق قانون و با توجه به شرایط خاص هر موضوع (قرارداد، حقوق و...) باید به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت شود. پرداخت حق بیمه معمولا از سوی کارفرما انجام شده و خود کارفرما باید حق بیمه‌ی نیروهای خود را نسبت به حقوق و مزایای آن‌ها محاسبه و پرداخت کند. این فرآیند در قراردادهای پیمانکاری به شکل دیگری انجام میشود و حق بیمه بر اساس مبلغی است که در قرارداد پیمانکاری ثبت میشود.
تضمین پرداخت حق بیمه پیمانکاری
بهصورت معمول، کارفرما وظیفه پرداخت حق بیمه را برعهده دارد. این وظیفه در زمان عقد قرارداد پیمانکاری به پیمانکار یا مقاطعه‌کار محول میشود و کارفرما وظیفه نظارت بر این فرآیند را برعهده دارد.
برای انجام این کار، سازمان تأمین اجتماعی در راستای تضمین بیمهکردن نیروهای پیمانکار، کارفرماها را موظف کرده که بخشی از مبلغ قرارداد را تا زمان ارائه مستندات بیمهکردن تمام نیروهای پیمانکار، نزد خود نگه دارد. بنابراین بر طبق این قانون، پیمانکار برای دریافت دستمزد کامل، باید ابتدا نیروهای شاغل خود را بیمه کند و سپس برای تسویه حساب اقدام نماید. معمولا کارفرما ۵ درصد از قرارداد را تا زمان اجرای این فرآیند پرداخت نمی‌کند که این درصد ممکن است کمتر یا بیشتر نیز باشد.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
نحوه اجرای قرارداد و حق بیمه پیمانکاری
پس از عقد قرارداد پیمانکاری، دو حالت ممکن است ایجاد شود:
- خود پیمانکار اجرای قرارداد را برعهده بگیرد؛
- کار را به پیمانکار و مقاطعه‌کار فرعی واگذار کند.
حالت اول یعنی اجرای قرارداد توسط کارفرما، ممکن است دو شکل متفاوت دیگر داشته باشد. ممکن است پروژه به‌نحوی باشد که پیمانکار به‌تنهایی کار را انجام داده و هیچ کارگری را استخدام نکند. در این حالت به دلیل نبود کارگر و نیروهای مختلف، الزامی به پرداخت حق بیمه وجود ندارد و هیچ بخشی از دستمزد پیمانکار، نزد کارفرما و یا سازمان حبس نخواهد شد. البته اگر پیمانکار برای اجرای قرارداد، کارگر یا کارگرانی را استخدام کرد، باید با توجه به شرایط کاری کارگران، حق بیمه را پرداخت کند. در این حالت اگر کارگران در کارگاهی مشغول به کار شوند، پیمانکار نقش کارفرما را در قبال آن‌ها خواهد داشت و باید کارگران خود را بیمه کند. در این حالت است که کارفرمای اولیه باید ۵ درصد از مبلغ قرارداد اصلی را نزد خود نگه دارد تا پیمانکار موظف به بیمهکردن نیروهای خود شود.
حالت دوم این است که پیمانکار، اجرای کار را به پیمانکار دیگری واگذار کند که در این مورد، همان شرایطی که در این‌جا بررسی کردیم، برای این پیمانکار فرعی نیز ایجاد خواهد شد. یعنی اگر این پیمانکار از کارگر استفاده نکرده و کار را به‌تنهایی انجام دهد، به دلیل عدم وجود کارگر، نیازی به پرداخت بیمه نیست. اگر پیمانکار دوم از کارگر استفاده کند، دو حالت اصلی رخ خواهد داد:
- اگر پیمانکار دوم از کارگر استفاده کند و هیچ رابطه‌ای بین پیمانکار اول و پیمانکار دوم وجود نداشته باشد، مسئله حق بیمه بر اساس قوانین تأمین اجتماعی نخواهد بود و پیمانکار اصلی وظیفه پرداخت حق بیمه کارگران را برعهده ندارد؛
- اگر پیمانکار دوم همراه با کارگران کار کند، رابطه کارفرما و کارگری بین آن‌ها و پیمانکار اول ایجاد خواهد شد و پیمانکار اول وظیفه پرداخت بیمه را برعهده خواهد داشت.
با ساختن یک رزومه حرفه‌ای، برای استخدام در بهترین فرصت‌های شغلی اقدام کنید.
انواع قراردادهای پیمانکاری و نحوه محاسبه حق بیمه آن‌ها
سه نوع قرارداد پیمانکاری وجود دارد که حق بیمه در هرکدام به شکل خاصی محاسبه خواهد شد. در این‌جا این قراردادها را به‌اختصار با هم مرور کرده و پس از آن نحوه تعیین حق بیمه هر کدام را بررسی خواهیم کرد.
۱. قراردادهای عمرانی
برای اینکه یک قرارداد را قرارداد عمرانی بنامیم، باید دو شرط اصلی وجود داشته باشد:
- قرارداد بر اساس لیست قیمت سازمان‌های مدیریت و برنامه‌ریزی کشور منعقد شده باشد؛
- باید تمام بودجه یا بخشی از آن، از اعتبارات عمرانی دولت تامین شده باشد.
اغلب پیمانکارها ترجیح می‌دهند که پروژه آن‌ها در این دسته‌بندی قرار بگیرد؛ زیرا در این حالت پیمانکار تنها لیست کارکنان شاغل را ارسال کرده و هیچ‌گونه پرداختی انجام نمی‌دهد. حق بیمه در این قرارداد پیمانکاری از سوی ذیحساب طرح یا کارفرما کسر شده و به سازمان تأمین اجتماعی واریز میشود. در این‌صورت دو حالت برای محاسبه حق بیمه وجود دارد:
- در قراردادهای عملیاتی مثل پل‌سازی، جاده‌سازی، سد و موارد مشابه آن، حق بیمه ۶.۶ درصد است که ۱.۶ درصد آن برعهده پیمانکار و ۵ درصد برعهده کارفرما خواهد بود. این مبالغ در پایان هر صورت وضعیت، تعیین و محاسبه شده و سپس به حساب تأمین اجتماعی واریز میشود؛
- حالت دوم برای قراردادهای مشاوره‌ای و نظارتی است که در این قراردادها حق بیمه ۱۵.۶ درصد است. ۳.۶ درصد از آن برعهده مشاور یا همان پیمانکار بوده و ۱۲ درصد از آن برعهده کارفرما خواهد بود. این مبلغ نیز در پایان هر صورت حساب تعیین و کسر شده و سپس به حساب تأمین اجتماعی واریز خواهد شد.
۲. قراردادهای غیرعمرانی
هر قراردادی که عمرانی نباشد جزو این قرارداد خواهد بود و برای محاسبه حق بیمه آن‌ها، باید از جدول حق بیمه قراردادهای پیمانکاری و لیست بیمه پیمانکاران استفاده کنند. این حق بیمه بر اساس مصوبات و مقررات شواری عالی تأمین اجتماعی تعیین شده و محاسبه و وصول آن‌ها برعهده شورای عالی تأمین اجتماعی خواهد بود. این قراردادها شامل ۴ مورد اصلی یعنی خدمات مکانیکی، دستمزدی و خدماتی، قراردادهای هزینه مشترک پیمانکار و کارفرما و در نهایت خدمات مکانیکی و دستی میشود.
درصد حق بیمه در این قراردادها، با نوع این قراردادها ارتباط مستقیم دارد که در این بخش آن را به‌اختصار بیان خواهیم کرد.
- خدماتی مکانیکی: این نوع قراردادها بهصورت کامل با کمک انواع ابزارآلات مکانیکی و ماشین‌آلات مخصوص انجام میشود و ۷ درصد از ناخالص کل کارکرد به‌عنوان حق بیمه بیکاری در قراردادهای پیمانکاری تعیین میشود؛
- دستمزدی و خدماتی: این قراردادها بهصورت غیرمکانیکی انجام می‌شوند که در این قراردادها حق بیمه ۱۵ درصد از ناخالص کارکرد و به‌عنوان حق بیمه بیکاری معین خواهد شد؛
- هزینه مشترک: در این قراردادها، هزینه مصالح و ابزار بهصورت مشترک بین کارفرما و پیمانکار محاسبه میشود و این دو با هم شریک هستند. در این حالت ۷ درصد از سود ناخالص کل کار به‌عنوان حق بیمه بیکاری اخذ میشود؛
- خدماتی مکانیکی و دستی: در این نوع قراردادها بخشی از کار بهصورت مکانیکی و بخشی از آن بهصورت دستی انجام میشود. در این صورت حق بیمه برای بخش مکانیکی ۷ درصد و برای بخش دستی ۱۵ درصد خواهد بود.
۳. قراردادهای عمرانی خاص
پروژه‌های بسیاری تحت این عنوان دسته‌بندی می‌شوند که هرکدام قوانین خاص خود را دارند. پیمانکاران دارای کارگاه تولیدی و صنعتی و فنی، قراردادهای خرید و فروش، قراردادهای گازرسانی، قراردادهای خدمات شهری و نگهداری فضای سبز، قراردادهای طراحی و ساخت نرم‌افزار و ارائه خدمات رایانه‌ای، همه بخشی از قراردادهای عمرانی خاص هستند که هرکدام با داشتن شرایط و مقررات مختلف، حق بیمه خاصی را برای پروژه‌های خود خواهند داشت.
سخن آخر
حق بیمه قرارداد پیمانکاری مبلغی است که کارفرما یا پیمانکار باید به سازمان تأمین اجتماعی بپردازد و با توجه به تنوع پروژه‌ها و شرایط اختصاصی هر کدام از آن‌ها، درصد متفاوتی از پروژه‌ها به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت خواهد شد. در این‌جا مهم‌ترین قوانین و رایج‌ترین قراردادها را با هم بررسی کردیم. امیدواریم که ابهامات موجود در این زمینه برای شما رفع شده باشد.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
دیدگاه