شکایت از کارفرما بدون قرارداد چگونه انجام می‌شود؟ (راهنمای جامع)
- کارگر کیست؟
- کارفرما کیست؟
- چرا کارفرما بدون قرارداد کسی را استخدام می‌کند؟
- شکایت از کارفرما بدون قرارداد چگونه امکانپذیر است؟
- شکایت از کارفرما بدون قرارداد چه مراحلی دارد؟
- چه مدارکی جهت اثبات رابطه کاری بدون قرارداد کتبی لازم است؟
- مهلت شکایت از کارفرما بدون قرارداد چقدر است؟
اختلاف و نارضایتی در محل کار، اتفاقی ناخوشایند اما شایع است. قوانین کشور و اداره کار در اکثر مواقع برای آسایش و احقاق حقوق نیروی کار فعالیت می‌کنند. این مورد باعث شده که کارکنان توانایی مقابله با عدم تفاهم‌ها را داشته باشند و در صورت وجود اختلاف، بتوانند اقدام به شکایت از کارفرما کنند. اگر یک نیروی کار بدون هیچ قراردادی در حال فعالیت باشد و با کارفرمای خود با مشکل مواجه شود، امکان ثبت شکایت را دارد؟ در این مطلب قرار است به بررسی دقیق و کامل شکایت از کارفرما بدون قرارداد پرداخته و تمام وجوه قانونی و اصلی آن را با هم بررسی کنیم.
پیش از شروع بحث، بهتر است با مهم‌ترین اصطلاحات قانون کار در این رابطه آشنا شویم.
کارگر کیست؟
پیش از شروع بحث، بهتر است با برخی از مهم‌ترین اصطلاحات قانون کار در این رابطه آشنا شویم. در معنای لغوی، کارگر کسی است که یک کار مشخص را انجام می‌دهد و در این تعریف، کار یک مفهوم کلی بوده و میتواند شامل هر عملی باشد. در عرف به کسی کارگر می‌گویند که در کارخانه، کارگاه و یا هر محل دیگری، به‌صورت منظم کاری را انجام می‌دهد و در مقابل انجام کار برای فرد دیگر (رئیس یا همان کارفرما) مزد دریافت می‌کند.
در تعرف قانونی، کارگر کسی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق السعی اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا، به درخواست کارفرما کار می‌کند.
از لحاظ قانونی کارگر باید چند ویژگی مشخص داشته باشد تا بهعنوان کارگر شناخته شود. این ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:
- شخص حقیقی: کارگر یک شخص حقیقی است و هیچ سازمان و مجموعه‌ای بهعنوان شخص حقوقی، بهعنوان کارگر شناخته نمی‌شوند و نمی‌توانند از حقوق تعیین‌شده برای کارگران بهره ببرند؛
- دریافت حق‌السعی از کارفرما: کارگر در مقابل انجام وظایف تعیین‌شده، حقوق و مزد دریافت می‌کند. البته ممکن است همیشه پرداختی به کارگر، پول نقد نبوده و سایر موارد با ارزش مالی باشد. اگر فرد در عوض انجام وظایف و کار تعیین‌شده هیچ سود و مزدی دریافت نکند، از نظر قانونی کارگر نیست؛
- تبعیت کاری از کارفرما: کارگر باید از لحاظ کاری تابع کارفرما باشد و اگر در مسائل کاری از یک شخص خاص بهعنوان کارفرما تبعیت نکند، کار او مستقل خواهد بود و از نظر قانونی کارگر نیست؛
- تبعیت حقوقی از کارفرما: بین کارگر و کارفرما باید رابطه حقوقی وجود داشته باشد و باید بر طبق قرارداد با هم همکاری کنند. در این حالت براساس همان قرارداد، کارگر از کارفرما دستور می‌گیرد و باید دستورات کاری او را اجرا نماید؛
- تبعیت اقتصادی: تبعیت اقتصادی تقریبا مشابه همان مورد دریافت دستمزد است و کارگر از لحاظ اقتصادی تابع کارفرما خواهد بود. با توجه به این مورد باید گفت که افراد شاغل در موسسه‌های غیر انتفاعی که در مقابل کار خود هیچ مبلغی دریافت نمی‌کنند، در دسته کارگران محسوب نمی‌شوند.
کارفرما کیست؟
پیش از بررسی مراحل شکایت از کارفرما بدون قرارداد کار و مدرک کتبی، بهتر است بدانیم کارفرما کیست و چه وظایفی در قبال کارگر دارد. مفهوم کارگر در مقابل کارفرما تعریف می‌شود و در صورت نبود کارفرما، کارگری نیز وجود نخواهد داشت.
در تعریف کلی از کارفرما باید گفت «کارفرما، فرد حقیقی یا حقوقی است که بهعنوان یک طرف امضا کننده قرارداد، جهت اجرای عملیات مورد توافق در قرارداد با طرف دیگر یعنی پیمانکار، مشاور و یا کارگر همکاری می‌کند». با توجه به این تعریف، مشخص است که کارفرما میتواند یک فرد یا یک مجموعه باشد که برای انجام کارهای مورد نظر خود و پروژه‌های موجود، افرادی را استخدام کرده و در قبال انجام وظایف مختلف، به آن‌ها دستمزد می‌دهد.
کارفرما در مقابل کارگر وظایف مختلفی را برعهده دارد که از سوی قانون تعیین‌شده و در صورت عدم انجام آن‌ها، محکوم خواهد شد. وظایف اصلی یک کارفرما شامل موارد زیر است:
- انتخاب نوع قرارداد با توجه به شرایط کاری خود و عقد قرارداد با نیروها؛
- انجام دقیق و کامل تعهدات اعلام شده در قرارداد با کارگر؛
- رعایت تمام تکالیف ذکر شده در فصل دوم قانون کار مثل پرداخت حق بیمه، پرداخت سنوات و عیدی و اجرای تمام وظایف مشخص‌شده در قانون؛
- رعایت قوانین مربوط به شرایط کار مثل حداقل دستمزد، طبقه‌بندی مشاغل، حداکثر ساعت قانونی کار، اضافه کاری و پرداخت آن و...؛
- رعایت ایمنی و بهداشت محل کار برای آسایش نیروهای کاری و کارگران؛
- ارائه‌دادن امکانات رفاهی تعیین‌شده در قانون.
بنابراین کارفرما برای استخدام افراد مختلف، باید تمام شرایط قانونی تصویب‌شده را رعایت کند و سپس بر اساس آن، افراد را استخدام کرده، حق و حقوق قانونی آن‌ها را بپردازد. متاسفانه این حالت ایدئال است و در موارد بسیاری شاهد عدم اجرای آن هستیم. در واقع مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش شروع کار بین طرفین، عقد قرارداد است، ولی برخی از کارفرماها از انجام این کار به‌صورت کتبی امتناع می‌کنند. اما دلیل این امتناع چیست؟
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
چرا کارفرما بدون قرارداد کسی را استخدام می‌کند؟
اگر تجربه‌ای از حضور در بازار کار را نداشته باشید، تصور می‌کنید که بی‌شک هیچ کارگری بدون قرارداد، کار خود را آغاز نخواهد کرد، اما متاسفانه واقعیت چیز دیگری است. به دلیل وفور نیروی کار و در عوض کمبود موقعیت‌های کاری، اغلب نیروها پس از مدتی با یافتن یک شغل قابل قبول، چشم خود را بر مشکلات احتمالی موجود می‌بندند.
هرچند قرارداد ممکن است تنها شفاهی باشد، اما در یک قرارداد شفاهی، قدرت اصلی در دست کارفرما است، تقریبا هر قانونی را میتواند به‌صورت شفاهی عنوان کرده و کارگر مجبور به پذیرش آن است. از سوی دیگر در اغلب قراردادهای شفاهی، حق بیمه نیز پرداخت نمی‌شود.
اکنون این سؤال پیش می‌آید که دلیل نبستن قراردادکاری در هنگام استخدام چیست؟ در واقع می‌توان گفت کارفرما به این دلیل قرارداد نمی‌بندد که حق و حقوق کارگر را پرداخت نکرده و بتواند در هر زمانی و بدون نیاز به پراخت حق و حقوق تعیین‌شده کارگر، او را به‌راحتی اخراج نماید.
بنابراین نبستن قرارداد کتبی برای کارفرماهای سودجو، یک راه فرار از پرداخت هزینه‌های مختلف است و متاسفانه اغلب کارگران تصور می‌کنند بدون داشتن یک قرارداد کتبی، نمی‌توانند به مراجع معتبر مراجعه کرده و نسبت به عدم اجرای قانون، از کارفرما شکایت کنند.
شکایت از کارفرما بدون قرارداد چگونه امکانپذیر است؟
باید بدانید که کارگر حتی بدون داشتن هیچ مدرک کتبی، میتواند از کارفرما شکایت کرده و حق و حقوق قانونی خود را طلب کند. در واقع نداشتن قرارداد در مرحله شکایت، به ضرر کارفرما خواهد بود و کارگر ممکن است موارد مختلف را بیش از میزان توافق مابین خود و کارفرما، اعلام نماید.
بنابراین با اینکه کارفرما برای شانه خالی‌کردن از پرداخت حق و حقوق اولیه کارگر از عقد یک قرارداد مناسب امتناع می‌کند، اما این موضوع در مراحل مختلف باعث ایجاد ضرر و زیان هنگفت مالی برای او خواهد شد.
نکته مهمی که باید به آن اشاره کنیم این است که عدم وجود قرارداد کتبی، به‌معنای پایمال شدن حقوق کارگر نیست؛ زیرا با توجه به ماده‌های ۲، ۳ و ۴ قانون کار و بالاخص با توجه به تبصره ۲ ماده ۷ قانون کار، قرارداد کاری تنها به شکل کتبی نیست و میتواند شفاهی نیز باشد. هر چند در صورت ایجاد اختلاف اثبات وجود رابطه کاری برای شروع شکایت کمی سخت‌تر خواهد شد، اما آنچه اهمیت دارد این است که تنها راه اثبات وجود رابطه کاری، قرارداد کتبی نیست و حتی توافق شفاهی، بهعنوان قرارداد کاری قابل قبول است و در مراجع معتبر، به آن استناد خواهد شد.
جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.
شکایت از کارفرما بدون قرارداد چه مراحلی دارد؟
شکایت از کارفرما بدون قرارداد مراحل مشخصی دارد. در ابتدا و پیش از هرچیزی، کارگر باید مدارک لازم را جمعآوری کرده و بدون هیچ قراردادی ثابت کند که در همان بازه زمانی معین و مورد ادعا، در محل کار بهعنوان کارگر حضور داشته و فعالیتهای مورد نظر کارفرما را اجرا کرده است. این مدارک شامل اسناد مختلفی است که در بخش بعدی با برخی از مهم‌ترین آن‌ها برای اثبات حضور در محل کار، آشنا می‌شویم.
پس از آن کارگر باید در سامانه وزارت کار و رفاه اجتماعی ثبت نام کرده و کد رهگیری دریافت کند. سپس در اداره کار و از واحد دادخواست، برگه دادخواست را اخذ کرده و با داشتن مدارک هویتی لازم مثل شناسنامه و کارت ملی، دادخواست را تکمیل و سپس دادخواست را به اداره کار ارائه داده و شکایت خود را رسما ثبت کند.
در زمان تکمیل دادخواست باید موارد مندرج در آن مثل محل انجام کار، اطلاعات شخصی کارگر و کارفرما و در نهایت، مورد شکایت خود را عنوان نماید. نکته مهمی که باید در این بخش توجه شود این است که کارگر باید مورد شکایت را تنها در چهار خط نوشته و به هیچ عنوان توضیح بیش از حد ندهد.
اعلام دقیق شکایت باید در روز رسیدگی انجام شده و کارگر باید در آن روز با در دست داشتن مدارک اثبات دعوای خود، در محل رسیدگی حاضر شود. معمولا روند رسیدگی بدین گونه خواهد بود:
- شکایت کارگر از کارفرما در مرجع معتبر مثل اداره کار؛
- ارسال نامه و ابلاغیه به کارفرما و تعیین جلسه رسیدگی؛
- حضور کارگر و کارفرما در جلسه مصالحه برای حل اختلاف؛
- در صورت عدم ایجاد مصالحه، دو هفته پس از این جلسه اولیه، یک جلسه تشخیص شکایت برگزار خواهد شد و کارگر در این مرحله باید تمام مدارک و ادله خود را ارائه دهد؛
- کارشناسان پس از بررسی این مدارک و بر طبق گفته طرفین، رای خود را صادر خواهند کرد و در صورت پذیرش رای از سوی هر دو طرف، پروسه شکایت با اجرای رای کارشناسان به‌اتمام خواهد رسید؛
- در صورت عدم پذیرش رای صادره از سوی یکی از طرفین شکایت، جلسه حل اختلاف پس از گذشت بازه معین ۱۰ روزه، برگزار می‌شود؛
- اگر رای جلسه حل اختلاف نیز با مخالفت یکی از طرفین روبه‌رو شود، شکایت به دادگاه ارجاع‌شده و از سوی یک مرجع بالاتر شکایت دنبال خواهد شد.
معمولا در این مرحله آخر شکایت به‌نتیجه رسیده و یا دو طرف به یک توافق نسبی خواهند رسید. اگر کارفرما حتی پس از این جلسه، حقوق و مزایای قانونی کارگر را پرداخت نکند، دادگاه میتواند مبلغ مورد نظر برای پرداخت به کارگر را از حساب بانکی کارفرما یا اموال او، برداشت کرده و رای خود را از این طریق اجرا کند.
چه مدارکی جهت اثبات رابطه کاری بدون قرارداد کتبی لازم است؟
با اینکه داشتن یک قرارداد کتبی میتواند پروسه ثبت شکایت را به‌راحتی امکانپذیر کند، اما در صورت نداشتن هیچ قرارداد کتبی نیز می‌توانید به‌راحتی وجود رابطه کاری میان خود و کارفرما را (حقیقی یا حقوقی)، اثبات کنید. چندین مدرک مختلف وجود دارد که با داشتن هر کدام از آن‌ها، رابطه میان شما و کارفرما اثبات خواهد شد. مدارک لازم برای شکایت از کارفرما بدون قرارداد کتبی شامل موارد زیر هستند:
- حکم استخدام، حکم ارتقای شغلی یا تغییر پست در مجموعه و یا هر مدرک دیگری که در دوره مورد ادعای کارگر و به اسم او نوشته شده باشد؛
- لیست حقوق کارگاه همراه با اظهارنامه مالیاتی که در اداره دارایی مرتبط، تایید شده باشد؛
- دفاتر قانونی کارگاه و یا اسناد هزینه‌های مربوطه که حضور کارگر در آن محیط کار را تایید کند؛
- لیست حقوق کارگاه؛
- گواهی بانک مبنی بر واریزشدن حقوق در یک بازه زمانی معین از سوی کارفرما (حقیقی یا حقوقی)؛
- فیش یا رسید حقوق، چک بانکی و یا کارت افتتاح حساب در یک بانک؛
- کارت حضور و غیاب یا ورود و خروج یا دفاتر ثبت حضور و غیاب کارگران در کارگاه؛
- کارت بهداشت فرد که از سوی اداره بهداشت محیط کار صادر شده باشد؛
- معاینات پزشکی پیش از استخدام؛
- تقاضای فرد برای ارسال بازرس به محیط کار و تحقیق از محل کار فرد برای اثبات حضور او در آن محل؛
- جمعآوری استشهادیه محلی با امضای همکاران سابق فرد و یا استشهاد واحدهای تجاری هم‌جوار با محل کار؛
- داشتن یک برگه مرخصی و یا ماموریت تایید‌شده از سوی شرکت؛
- فاکتور خرید و فروش اجناس برای شرکت یا معرفی‌نامه کارگر به سایر موسسه‌ها مثل بانک، شرکت و یا نهادهای دیگر؛
- سایر مدارک مشابه که به‌نوعی حضور کارگر را در آن شرکت و مجموعه تایید کند.
بنابراین نداشتن قرارداد کتبی مانعی برای ثبت شکایت نیست و تنها باید یک مدرک مهم را بهعنوان تاییدیه حضور خود در آن بازه زمانی مورد ادعا را به نهاد مورد شکایت (اداره کار یا سازمان بیمه و...) ارائه دهید.
مهلت شکایت از کارفرما بدون قرارداد چقدر است؟
شاید تصور کنید که مهلت شکایت از کارفرما، مخصوصا در زمانی که قرارداد کتبی با کارفرما ندارید، بسیار محدود است و پس از گذشت چند ماه یا چند سال، نمی‌توانید برای رسیدگی به حقوق پایمال‌شده خود، شکایت کنید. در این رابطه باید به شما بگوییم که هیچ مدت زمان محدودی در این بین تعیین نشده و در هر زمانی می‌توانید شکایت خود را ثبت کنید. در واقع حتی پس از فوت کارگر و گذر زمان، بازماندگان می‌توانند از کارفرمای کارگر فوت‌شده شکایت کرده و حق و حقوق او را مطالبه کنند.
تنها حالتی که شامل قانون محدودیت زمان است، شکایت بر علیه اخراج خواهد بود و کارگر فقط ۳۰ روز پس از اخراج مهلت دارد که نسبت به اخراج خود اعتراض کرده و در این رابطه شکایت کند.
جمع‌بندی نهایی
قانون کار در راستای دفاع از حقوق کارگران ایجاد شده و بیشترین حمایت را نسبت به کارگران خواهد داشت. به همین خاطر حتی در صورت عدم وجود قرارداد کتبی، هم‌چنان امکان شکایت از کارفرما وجود دارد و نبود این سند، مانعی برای شکایت نخواهد بود. برای شکایت بدون قرارداد کتبی، کارگر باید مدرک اثبات حضور در کارگاه و یا وجود رابطه کاری بین خود و کارفرما را به اداره کار ارائه دهد و این مدارک شامل طیف وسیعی از انواع اسناد بوده که در این مطلب به مهم‌ترین موارد آن‌ها اشاره شده است.
امیدواریم مطالعه‌ی این مطلب برای شما مفید بوده‌باشد. نظرات خود را با ما به‌اشتراک بگذارید.
با ساختن یک رزومه حرفه‌ای، برای استخدام در بهترین فرصت‌های شغلی اقدام کنید.
دیدگاه