تاب‌آوری سازمانی چیست و HR چه نقشی در آن دارد؟
اگر نگاه عمیقی به شرایط حاکم بر جهان داشته باشید، قطعا متوجه عدم ثبات آن خواهید شد. بحران‌های مختلف در هر برهه زمانی می‌تواند نظم حاکم بر کسب و کار و اقتصاد را به هم بزند. در چنین شرایط ناپایداری، قطعا مهارت بازگشت از بحران‌ها یا تاب آوری سازمانی اهمیت زیادی دارد. این مفهوم به Organizational Resilience شناخته می‌شود. تاب آوری سازمانی ک نقش کلیدی که منابع انسانی هر سازمان در شکل گیری و کنترل آن ایفا می‌کند، از جمله مهم‌ترین دغدغه‌هایی است که این روزها به شدت مورد توجه قرار دارد.
اگر شما هم علاقه‌مند هستید در خصوص تاب‌آوری سازمانی اطلاعات بیشتری کسب کنید و نقش کلیدی و مهم HR در این بخش را بررسی کنید، همراه ما باشید.
تاب‌آوری سازمانی چیست؟
تاب‌آوری سازمانی مفهومی عمیق و مهم در بطن هر سازمان است. این مهارت به عنوان توانایی پیروزی و موفقیت در هر مجموعه شناخته می‌شود. برای حفظ عملکرد مطلوب، سازگاری با تغییرات، بقا و بازگشت سریع در دوران پسا بحران، لازم است تا نسبت به تاب‌آوری سازمانی اطلاعات بیشتری کسب کنید. این مهارت باید در تمام لایه‌های مجموعه وجود داشته باشد تا امکان خروج از بحران، شوک یا تهدیدات اقتصادی، اجتماعی و شرایط خاص ایجاد شود. نقش نیروهای متخصص HR یا نیروی انسانی در ایجاد چنین پتانسیلی بسیار جدی است. زیرا در شرایطی مثل بحران‌های مالی، اختلالات فناوری، نارضایتی کارکنان، بلایای طبیعی، جنگ یا بیماری‌های پاندمی، نیاز به یک نیروی خاص برای مقابله و هماهنگی مجدد وجود دارد. قطعا تاب آوری راز باقیماندن کسب و کارهایی است که سال‌ها سابقه فعالیت دارند و گرم و سرد شرایط را چشیده‌اند.
عناصر کلیدی تاب‌آوری سازمانی
پیش از آن‌که در خصوص منابع انسانی یا HR اطلاعاتی ارائه کنیم، بهتر است بدانید، چه عناصری در تاب‌آوری سازمانی دخیل هستند؟ شناخت این عناصر کمک زیادی می‌کند تا امکان درک شرایط را به شکلی شفاف‌تر داشته باشید و نحوه ایجاد ظرفیت در بین نیروی انسانی هر مجموعه را درک کنید.
1. آموزش و ظرفیت سازی: در هر مجموعه، کسب اطلاعات به‌روز در خصوص نحوه سازگاری در شرایط جدید و بررسی بحران‌های مختلف، می‌تواند در بین کارکنان یک ظرفیت سازی اصولی انجام دهد. زمانی که نیروی انسانی هر مجموعه، آموزش کافی دیده باشد و برای شرایط خاص اصول مشخصی را شناسایی کرده باشد، قطعا مواجهه با هر بحرانی آسان تر است.
2. ایجاد زیرساخت: برای ایجان موقعیت جهت تاب آوری، نیاز دارید تا زیرساخت مناسبی را پیش‌بینی کنید. متخصصین هر مجموعه که دغدغه تاب‌آوری در شرایط بحران داشته باشند، قطعا نیاز به صرف هزینه برای ایجاد زیرساخت‌های خاص خواهند داشت.
3. پیش‌بینی پذیری و آینده نگری: هرچند خوش‌بین بودن به آینده هر کسب و کار و شرایط، یک نقطه قوت برای رشد محسوب می‌شود و گسترش دهنده امیدواری است. اما در واقع همه چیز متفاوت است، در بطن هر مجموعه‌ای که نیازمند خلق تاب آوری است، باید متخصصینی برای پیش‌بینی شرایط حضور داشته باشند و بحران‌های احتمالی را بررسی کنند.
4. انعطاف‌پذیری بالا: زمانی که یک مجموعه تاب‌آوری بالایی داشته باشد، در تصمیم گیری‌ها و انتخاب‌ها، بسیار انعطاف‌پذیر است. متخصصین باید هوشمندانه نسبت به ایجاد این انعطاف و طیف مشخصی از حقوق افراد در تصمیم گیری اقدام کنند. به این ترتیب می‌توانند نتیجه بهتری از انعطاف کارکنان تجربه کنند.
5. به روز رسانی: یکی از کلیدی‌ترین و مهم‌ترین موضوعاتی که باید در هر سازمان با تاب‌آوری بالا به آن توجه کرد، به روز رسانی است. زمانی که روند کارها و نحوه اجرای جزییات با روش‌های سنتی و قدیمی انجام شود، قطعا هر نوع تغییری ریسک نابودی به همراه دارد. بنابراین لازم است تا هوشمندانه‌تر نسبت به آپدیت کردن سازمان اقدام کنید.
6. انتخاب کارکنان: زیربنای موفقیت در هر سازمان، عملکرد و تعهدی است که کارکنان نسبت به محل کارشان احساس می‌کنند. هرگونه خطا در استخدام از سوی HR می‌تواند به شدت موفقیت مجموعه را تحت تاثیر قرار دهد. تاب‌آوری سازمانی با استخدام نیروهایی که توانایی شخصی در مدیریت بحران و تصمیم گیری دارند و از نظر Soft Skills قوی عمل می‌کنند، شانس موفقیت را افزایش می‌دهد.
چرا تاب‌آوری سازمانی اهمیت دارد؟
شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید، چرا تاب‌آوری سازمانی تا این اندازه اهمیت دارد؟ تاب آوری چه ویژگی برای هر سازمان ایجاد می‌کند که رعایت آن ضروری است؟ دانستن این جزییات کمک زیادی می‌کند تا بتوانید برای ایجاد فضای مناسب در رشد این پتانسیل اقدام کنید.
· حفظ عملکرد حیاتی سازمان در شرایط بحرانی
· پیشگیری از فرسودگی نیروی انسانی
· حفظ نیروهای متخصص و سرمایه نیروی انسانی در سازمان
· کاهش ریسک شکست یا تعطیلی و توقف کار در مواقع بحرانی
· توانایی سازگاری سریع با تغییرات جامعه، محیط، بازار و...
· افزایش اعتماد کارکنان، مشتریان و سهام‌داران
· به روز رسانی سیستم‌ها و خلاقیت در پشتیبانی از نیروی انسانی
· امکان رقابت‌پذیری در بازارهای ناپایدار
· کاهش هزینه‌های ناشی از اختلال و بازیابی
نقش منابع انسانی در تاب‌آوری سازمانی چیست؟
با بررسی اهمیت تاب‌آوری سازمانی، مشخص شد که این موضوع تا چه اندازه می‌تواند حیات و موفقیت یک مجموعه را تضمین کند و ریسک شکست را کاهش دهد. بنابراین لازم است تا نقش نیروهای متخصص در حوزه HR را بررسی کنید. چرا که منابع انسانی در هر مجموعه، مسئول مدیریت، جذب و استخدام متخصصین و کارکنان آن است. بدیهی است که چنین بخش کلیدی، می‌تواند مدیریت و برنامه ریزی دقیقی برای ظرفیت سازی کارکنان داشته باشد. درواقع درک عمیق از شرایط، ویژگی‌های شخصیتی و روانی کارکنان، کمک زیادی می‌کند تا امکان ایجاد پتانسیل تاب آوری سازمانی فراهم شود. HR از طریق سیاست‌گذاری درست، برنامه ریزی، آموزش، فرهنگ‌سازی، توسعه مهارت و زیرساخت، می‌تواند یک بدنه قوی در این حوزه ایجاد کند. در ادامه به بررسی جزییات مهم و پارامترهای کلیدی منابع انسانی در تاب آوری سازمانی اطلاعاتی را ارائه می‌کنیم.
1. انتخاب نیروی انسانی با پتانسیل مناسب
یکی از مسئولیت‌های تیم HR در هر مجموعه، انتخاب نیروی انسانی با پتانسیل بالا است. زمانی که فرآیند جذب و استخدام، فقط براساس قابلیت‌های حرفه‌ای و تخصصی افراد انجام نشود، شانس زیادی برای پرداختن به ابعاد روانی آن‌ها وجود دارد. نیروی انسانی مسئول انتخاب هوشمندانه در نقطه شروع ساخت تاب‌آوری سازمانی است. به همین دلیل نقش پر رنگی در این حوزه برعهده دارد. درواقع استخدام افراد با ویژگی‌هایی مثل سازگاری، خودکنترلی، مسئولیت پذیری و تصمیم گیری در مواقع بحرانی و هوش هیجانی بالا، می‌تواند شانس تاب آوری سازمانی را بیشتر کند. این افراد به شکل بهتری می‌توانند ظرفیت سازمان برای عبور از بحران‌ها را بالا ببرد. کمک گرفتن از مجموعه‌های تخصصی مثل کاربوم کمک زیادی می‌کند تا افرادی استخدام شوند که در آزمون‌های روان سنجی و مشاوره‌های تخصصی، نقشه راه درستی برای ورود به کسب و کار کسب کرده‌اند.
2. آموزش نیروی انسانی
تیم HR در هر مجموعه، باید حتما نسبت به بحث آموزش هوشمندانه اقدام کند. برنامه ریزی و طراحی و اجرای برنامه‌های آموزشی برای کارکنان مجموعه، نقش مهمی دارد. این آموزش می‌تواند تاب‌آوری کارکنان را توسعه دهد. زمانی که نیروی انسانی توانایی مدیریت استرس و کنترل هیجان داشته باشد، قطعا به خوبی می‌تواند در مواقع بحرانی وضعیت را کنترل کرده و حس بهتری را منتقل کند. مهارت حل مسئله در شرایط بحرانی یکی از پارامترهای اساسی است که باید برنامه آموزش آن توسط نیروی انسانی اجرا شود. وقتی کارکنان یک مجموعه آموزش‌های ویژه‌ای برای تقویت مهارت‌های ارتباطی و کار تیمی دیده باشند، قطعا در مواقع پر اضطراب و خاص می‌توانند عملکرد بهتری را در کنار هم تیمی‌ها ارائه کنند. بسیاری از شرکت‌هایی که نیروی انسانی قوی دارند، در مواقعی مثل پاندمی کرونا و جنگ، کلاس‌های آموزشی تاب آوری و سلامت روان برگزار کردند تا کارکنان‌شان از وضعیت بهتری برخوردار شوند. ایجاد زمان‌های مفید برای مدیتیشن، مدیریت ذهن و حتی بازی موجب می‌شود تا سطح تاب‌آوری پرسنل در مواقع بحرانی ارتقاء پیدا کند.
3. آموزش مدیران برای تاب‌آوری سازمانی
از دیگر اقدامات مهمی که از سوی متخصصین HR در هر مجموعه انجام می‌شود، آموزش مدیران برای بهبود پتانسیل تاب‌آوری در مواقع بحرانی است. در شرایط بحران، همیشه نگاه‌ها به سمت و سوی مدیرانی است که مسئولیت رهبری، تصمیم گیری و ارتباط دو سویه را برعهده دارند. به همین دلیل برای دستیابی به چنین متخصصینی، آموزش حرف اول را می‌زند. تاب‌آوری سازمانی بدون رهبری موثر امکان‌پذیر نیست و متخصصین HR باید حتما مدیرانی پرورش دهند که در بحران، الهام‌بخش تیم خودشان باشند و از ایجاد یاس و ناامیدی تا آخرین لحظه جلوگیری کنند. این افراد باید قابلیت انعطاف پذیری بالایی داشته باشند و در شرایط سخت تصمیم‌گیری سریع و مناسبی اعمال کنند. ایجاد ارتباط درست با کارکنان، اصلی‌ترین راه رهبری آن‌ها است. به همین دلیل آموزش‌های نیروی انسانی در این حوزه باید بعد روانی ماجرا را مدنظر قرار دهد و کارگاه‌های مختلفی برای مدیران فراهم کند. به این ترتیب می‌توان تاب‌آوری جمعی در یک شرکت و سازمان را ارتقاء داد.
4. ایجاد فرهنگ مدیریت و نظارت پویا
خوشبختانه دوره مدیریت به سبک سنتی به پایان رسیده است و همه چیز نیازمند همسو شدن با یک روند تعاملی، پویا و به‌روز است. همین تغییرات لزوم ایجاد ساز و کار مناسب برای خلق فرهنگ مدیریت به سبک جدید را پر رنگ می‌کند. فرهنگ سازمانی باید بر پایه اعتماد، ارتباط باز و یادگیری مداوم بنا شود. به همین دلیل متخصصین HR مسئولیت سنگینی برای طراحی سیاست‌های فرهنگی شرکت برعهده دارند. این سیاست‌ها به مرور زمان ارتباط همکاران را تقویت کرده و یک دغدغه کلی برای موفقیت مجموعه ایجاد می‌کند. نظارت هوشمندانه با نگاه دقیق در بازخوردهای موجود، اقدامی است که در ایجاد فرهنگ نظارت پویا کمک زیادی می کند. مدیران در هر رده، باید با درنظر گرفتن ددلاین‌های موجود، دستاوردها و موفقیت‌های ریز و درشت بازخورد ایجاد کنند. برگزاری جشن‌های مختلف در این راستا و قدردانی از کارکنان تلاش‌گر اصلی‌ترین اقدام در این حوزه است.
5. حمایت همه جانبه از کارکنان
تصور کنید در یک موقعیت بحرانی شخصی، مدیر یا همکاران‌تان در محل کار به خوبی شما را درک کرده باشند و حمایت‌های همه جانبه‌ای برای بهبود شرایط روحی و حل مشکل‌تان اعمال کرده باشند. احساس شما نسبت به محل کارتان چطور خواهد بود؟ قطعا ابعاد پیچیده انسانی و مشکلاتی که این روزها برای هر شخص ایجاد می‌شود، لزوم حمایت از سوی محل کار را پر رنگ می‌کند. زمانی که تیم HR با درنظر گرفتن طرح‌های حمایتی تلاش کند تا نسبت به حمایت از سلامت روانی، مالی، عاطفی و جسمی کارکنان در روزهای عادی یا شرایط دشوار اقدام کند، قطعا واکنش کارکنان نسبت به شرایط خاص بهبود پیدا می‌کند. این افراد حتی در شرایط بحرانی مجموعه، تلاش می‌کنند تا نسبت به خلق ارزش و رسیدن به هدف اقدامات موثری انجام دهند. از سوی دیگر، زمانی که افراد از طرف محل کارشان حمایت‌هایی را تجربه کنند، خستگی روانی و جسمی کمتری را تجربه می‌کنند و فرسودگی روانی‌شان به حداقل می‌رسد. همین موضوع می‌تواند تاب‌آوری نیروی انسانی هر مجموعه را افزایش دهد.
6. تجربه از دل بحران
شاید جالب باشد که بدانید از دل هر بحرانی، بی نهایت تجربه بیرون می‌آید که در گذر زمان فراموش می‌شود. مسئولیت تیم HR در هر مجموعه‌ای، بررسی این تجربه‌ها و استفاده از آن‌ها است. تیم متخصص نیروی انسانی وقتی بحران‌ها مدیریت می‌شوند، درس‌های به جا مانده از دل بحران را مکتوب می‌کند. به این ترتیب امکان اشتراک گذاری تجربیات و دانش به کل پرسنل حتی در نسل‌های بعدی فراهم می‌شود. به این ترتیب مسئولیت این تیم به شدت برای ادامه حیات یک مجموعه حیاتی است و می‌تواند ریسک شکست را پله به پله کاهش دهد.
سوالات متداول
چرا تاب آوری سازمانی راز موفقیت سازمان‌ها است؟
در دنیای امروز ما، هر روز اخبار مختلفی از رویدادهای موثر بر کسب و کار سازمان‌ها شنیده می‌شود. موانع مختلف خصوصا در ایران، ریسک بحران‌ها را افزایش می‌دهد. به همین دلیل زمانی که نیروهای هر مجموعه با فیلتراسیونی قوی در جهت پرورش نیروهایی با تاب‌آوری بالا انتخاب شوند و آموزش آن‌ها در اولویت قرار گیرد، قطعا احتمال موفقیت افزایش می‌یابد.
چرا تاب‌آوری سازمانی همیشه اولویت نیست؟
لزوم صرف هزینه و سرمایه‌گذاری برای نیروی انسانی و عدم جدی گرفتن عملکرد حرفه‌ای تیم HR در موفقیت کسب و کارها اصلی‌ترین دلایلی است که تاب‌آوری سازمانی و هزینه برای آموزش، انتخاب و مدیریت شرایط اولویت کسب و کارها نیست.
کاهش کار تیمی بر تاب‌آوری مواقع بحرانی مفید است؟
خیر، لزوم تقویت کار تیمی و ارتباطات انسانی حتی در مواقع بحرانی، امکان موفقیت یک مجموعه را بیشتر می‌کند. بنابراین صرفا شخصی سازی کارها و انفرادی کردن آن نمی‌تواند تضمین کننده تاب‌آوری پرسنل در شرایط بحران باشد.
کلام آخر
اهمیت پرداختن به تاب‌آوری سازمانی برای مواقع خاص و بحرانی، کاملا واضح است. بسیاری از افرادی که در مجموعه‌های حرفه‌ای فعالیت می‌کنند، اعمال نفوذ تیم HR برای خلق پتانسیل تاب‌آوری در کارکنان را اصلی‌ترین دلیل موفقیت می‌دانند. با درک نقش HR در این زمینه و استفاده از تکنیک‌هایی که شرح داده شد، می‌توان یک اقدام مهم در حوزه تاب‌آوری سازمانی انجام داد.
تجربه شما از تاب‌آوری سازمانی در مواجهه با بحران جنگ و پاندمی کرونا چیست؟ برای ما بنویسید.
دیدگاه